how to get scholarship to study abroad
परदेशात शिक्षण घेण्याचे स्वप्न अनेक विद्यार्थ्यांसाठी प्रेरणादायी असते, पण आर्थिक अडचणी मोठा अडथळा ठरू शकतात. शिष्यवृत्तींमुळे शिक्षण, राहणे, प्रवास आणि शैक्षणिक खर्च व्यवस्थापित करता येतो. योग्य शिष्यवृत्ती निवडण्यासाठी पात्रता निकष, अर्ज प्रक्रिया आणि आवश्यक कागदपत्रे (SOP, LOR) समजून घेणे गरजेचे आहे. शैक्षणिक गुणवत्ता, भाषाशुद्धता (IELTS, TOEFL), संशोधन प्रकल्प आणि सामाजिक कार्याचा अनुभव काही शिष्यवृत्तीसाठी आवश्यक असतो. योग्य नियोजन आणि वेळेवर अर्ज केल्यास परदेशात शिक्षण घेण्याचे स्वप्न साकार होऊ शकते.
how to get scholarship to study abroad
Types of Scholarships | शिष्यवृत्तीचे प्रकार
परदेशी शिक्षणासाठी तीन प्रमुख प्रकारच्या शिष्यवृत्ती उपलब्ध आहेत:
1. indian government scholarships for studying abroad | भारत सरकारद्वारे दिल्या जाणाऱ्या शिष्यवृत्ती
भारतीय सरकारद्वारे दिल्या जाणाऱ्या शिष्यवृत्ती आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल, मागासवर्गीय आणि गुणवंत विद्यार्थ्यांसाठी असतात.
शिष्यवृत्तीचे नाव | पात्रता | फायदे |
|---|---|---|
| National Overseas Scholarship | SC/ST/OBC/दिव्यांग विद्यार्थी | शिक्षण शुल्क, प्रवास खर्च, मासिक स्टायपेंड |
| Dr. Ambedkar Scheme for Overseas Studies | OBC विद्यार्थी | शिक्षण आणि राहण्याचा खर्च |
| Agatha Harrison Memorial Fellowship | पदव्युत्तर विद्यार्थी | संशोधनासाठी निधी |
| ICCR Scholarships | भारतीय आणि आंतरराष्ट्रीय विद्यार्थी | संपूर्ण शिक्षण शुल्क |
1. National Overseas Scholarship
National Overseas Scholarship (NOS) ही भारत सरकारच्या सामाजिक न्याय आणि सशक्तीकरण मंत्रालय (Ministry of Social Justice & Empowerment) तर्फे दिली जाणारी अत्यंत महत्त्वाची शिष्यवृत्ती आहे. ही शिष्यवृत्ती अनुसूचित जाती (SC), अनुसूचित जमाती (ST), इतर मागासवर्ग (OBC), तसेच दिव्यांग विद्यार्थ्यांसाठी दिली जाते. परदेशात उच्च शिक्षण घेण्याची इच्छा असलेल्या गुणवत्ताधारक आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल पार्श्वभूमीतील विद्यार्थ्यांना ही शिष्यवृत्ती दिली जाते.
शिष्यवृत्तीचा समावेश (Scholarship Coverage)
✅ शिक्षण शुल्क (Tuition Fees) – पूर्णपणे कव्हर केले जाते.
✅ विमान प्रवास खर्च (Airfare Expenses) – एकवेळचा इकॉनॉमी क्लास विमानप्रवास विनामूल्य दिला जातो.
✅ राहण्याचा खर्च (Living Expenses) – विद्यार्थी निवासस्थानासाठी आर्थिक सहाय्य दिले जाते.
✅ मासिक स्टायपेंड (Monthly Stipend) – परदेशात शिक्षणादरम्यान आर्थिक स्थैर्यासाठी दिला जातो.
✅ इतर अनुषंगिक खर्च (Other Expenses) – आरोग्य विमा, पुस्तके आणि आवश्यक साहित्यासाठी अतिरिक्त निधी उपलब्ध केला जातो.
पात्रता निकष (Eligibility Criteria)
✅ भारतीय नागरिक असावा.
✅ उमेदवार अनुसूचित जाती (SC), अनुसूचित जमाती (ST), इतर मागासवर्ग (OBC), किंवा दिव्यांग (Persons with Disabilities – PwD) प्रवर्गातील असावा.
✅ किमान ६०% गुणांसह पदवीधर (Undergraduate) किंवा पदव्युत्तर (Postgraduate) पदवी आवश्यक.
✅ उमेदवाराला परदेशातील मान्यताप्राप्त विद्यापीठाकडून प्रवेश मिळालेला असावा.
✅ उमेदवाराचे वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न ठरलेल्या मर्यादेपेक्षा कमी असावे (सामान्यतः ₹8 लाख किंवा सरकारच्या नव्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार).
✅ Ph.D. किंवा Masters अभ्यासक्रमांसाठी अर्ज करता येतो.
✅ विद्यार्थीने यापूर्वी ही शिष्यवृत्ती घेतलेली नसावी.
अर्ज प्रक्रिया (Application Process)
1️⃣ ऑनलाइन अर्ज (Online Application):
- विद्यार्थी सामाजिक न्याय आणि सशक्तीकरण मंत्रालयाच्या अधिकृत संकेतस्थळावर (https://nosmsje.gov.in/) जाऊन अर्ज करू शकतात.
- अर्ज भरताना आवश्यक सर्व माहिती भरावी आणि आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करावी.
2️⃣ आवश्यक कागदपत्रे (Required Documents):
- शैक्षणिक गुणपत्रके (Academic Transcripts – 10वी, 12वी, आणि पदवीचे मार्कशीट)
- विद्यापीठाचा प्रवेश पत्र (Admission Offer Letter from a Foreign University)
- जात प्रमाणपत्र (Caste Certificate – SC/ST/OBC प्रमाणपत्र)
- वार्षिक उत्पन्न प्रमाणपत्र (Income Certificate – सरकारी अधिकाऱ्याद्वारे प्रमाणित)
- ओळखपत्र (ID Proof – आधार कार्ड, पासपोर्ट इ.)
- SOP (Statement of Purpose) आणि शिफारस पत्रे (Letters of Recommendation)
3️⃣ निवड प्रक्रिया (Selection Process):
- सर्व अर्ज तपासल्यानंतर गुणवत्ताधारक आणि पात्र विद्यार्थ्यांची यादी जाहीर केली जाते.
- अर्जदारांची शॉर्टलिस्टिंग झाल्यानंतर त्यांना अंतिम फेरीसाठी बोलावले जाते.
- निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना शिष्यवृत्ती मंजूर केली जाते आणि निधी थेट संबंधित खात्यावर वर्ग केला जातो.
महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points)
✔ ही शिष्यवृत्ती केवळ SC, ST, OBC आणि दिव्यांग विद्यार्थ्यांसाठी उपलब्ध आहे.
✔ परदेशात उच्च शिक्षण घेण्याची इच्छा असलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी अत्यंत फायदेशीर.
✔ शिष्यवृत्ती मास्टर्स आणि Ph.D. अभ्यासक्रमांसाठी लागू आहे.
✔ विद्यार्थ्याने मान्यताप्राप्त परदेशी विद्यापीठात प्रवेश घेतलेला असावा.
✔ शिष्यवृत्तीची जागा मर्यादित असल्याने स्पर्धा जास्त असते.
✔ अर्ज वेळेत आणि सर्व आवश्यक कागदपत्रांसह पूर्ण करणे महत्त्वाचे आहे.
2. Dr. Ambedkar Scheme for Overseas Studies:
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर स्कीम फॉर ओव्हरसीज स्टडीज ही भारत सरकारच्या सामाजिक न्याय आणि सशक्तीकरण मंत्रालय (Ministry of Social Justice & Empowerment) तर्फे ओबीसी (OBC) विद्यार्थ्यांसाठी दिली जाणारी विशेष शिष्यवृत्ती आहे. परदेशात उच्च शिक्षण घेऊ इच्छिणाऱ्या आर्थिक दुर्बल व गुणवत्ताधारक विद्यार्थ्यांना ही शिष्यवृत्ती आर्थिक मदत पुरवते.
शिष्यवृत्तीचा समावेश (Scholarship Coverage)
✅ शिक्षण शुल्क (Tuition Fees): संपूर्ण शिक्षण शुल्क कव्हर केले जाते.
✅ राहण्याचा खर्च (Living Expenses): परदेशातील निवास व्यवस्थेसाठी आर्थिक मदत दिली जाते.
✅ मासिक स्टायपेंड (Monthly Stipend): विद्यार्थ्यांना दरमहा निधी मिळतो.
✅ विमान प्रवास खर्च (Airfare Expenses): एकवेळचा विमान प्रवासाचा खर्च दिला जातो.
✅ इतर अनुषंगिक खर्च (Other Expenses): आरोग्य विमा, पुस्तके, संशोधन खर्च यासाठी अतिरिक्त निधी मिळतो.
पात्रता निकष (Eligibility Criteria)
✅ भारतीय नागरिक असावा.
✅ उमेदवार OBC प्रवर्गातील असावा.
✅ किमान ६०% गुणांसह पदवीधर किंवा पदव्युत्तर पदवीधर असावा.
✅ परदेशातील मान्यताप्राप्त विद्यापीठात प्रवेश घेतलेला असावा.
✅ कौटुंबिक वार्षिक उत्पन्न ₹8 लाखांपेक्षा कमी असावे.
✅ विद्यार्थ्याने यापूर्वी ही शिष्यवृत्ती घेतलेली नसावी.
✅ ही शिष्यवृत्ती मास्टर्स आणि Ph.D. अभ्यासक्रमांसाठी उपलब्ध आहे.
अर्ज प्रक्रिया (Application Process)
1️⃣ ऑनलाइन अर्ज (Online Application):
- विद्यार्थी समाज कल्याण मंत्रालयाच्या अधिकृत संकेतस्थळावर (https://socialjustice.gov.in/) जाऊन अर्ज करू शकतात.
- अर्ज भरताना आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करावी.
2️⃣ आवश्यक कागदपत्रे (Required Documents):
- शैक्षणिक प्रमाणपत्रे (10वी, 12वी, पदवी/पदव्युत्तर गुणपत्रकं).
- परदेशी विद्यापीठाचे प्रवेश पत्र.
- जात प्रमाणपत्र (OBC प्रमाणपत्र).
- आधार कार्ड किंवा ओळखपत्र.
- वार्षिक उत्पन्न प्रमाणपत्र.
- बँक खाते तपशील (Scholarship Deposit साठी).
3️⃣ निवड प्रक्रिया (Selection Process):
- अर्जांची पडताळणी केल्यानंतर शॉर्टलिस्टेड विद्यार्थ्यांची यादी जाहीर केली जाते.
- गुणवत्ताधारक आणि पात्र विद्यार्थ्यांना अंतिम टप्प्यासाठी निवडले जाते.
- निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना शिष्यवृत्ती मंजूर केली जाते आणि निधी वर्ग केला जातो.
महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points)
✔ ही शिष्यवृत्ती फक्त OBC प्रवर्गातील विद्यार्थ्यांसाठी आहे.
✔ परदेशात उच्च शिक्षण घेऊ इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी उत्तम संधी.
✔ शिष्यवृत्तीची जागा मर्यादित असल्याने स्पर्धा जास्त असते.
✔ अर्ज वेळेत आणि सर्व आवश्यक कागदपत्रांसह पूर्ण करणे महत्त्वाचे आहे.
3. Agatha Harrison Memorial Fellowship:
Agatha Harrison Memorial Fellowship ही भारत सरकारच्या शिक्षण मंत्रालयाने (Ministry of Education, Government of India) दिली जाणारी एक अत्यंत प्रतिष्ठित आणि प्रतिष्ठेची फेलोशिप आहे. ही शिष्यवृत्ती प्रामुख्याने इतिहास (History), अर्थशास्त्र (Economics), आणि राज्यशास्त्र (Political Science) यांसारख्या विषयांमध्ये पदव्युत्तर (Postgraduate) शिक्षण आणि संशोधन करणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी उपलब्ध आहे. ही फेलोशिप केवळ ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटी (Oxford University, UK) मधील St. Antony’s College मध्ये अभ्यास करण्यासाठी दिली जाते.
शिष्यवृत्तीचा समावेश (Fellowship Coverage)
✅ शिक्षण शुल्क (Tuition Fees) – संपूर्ण शुल्क सरकारकडून भरले जाते.
✅ राहण्याचा खर्च (Living Allowance) – निवासासाठी आणि दैनंदिन खर्चासाठी मासिक भत्ता दिला जातो.
✅ प्रवास खर्च (Travel Allowance) – भारत ते यूके विमान प्रवासाचा खर्च कव्हर केला जातो.
✅ संशोधन खर्च (Research Grant) – आवश्यक असल्यास काही अतिरिक्त निधी दिला जातो.
पात्रता निकष (Eligibility Criteria)
✅ भारतीय नागरिक असावा.
✅ उमेदवाराने मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून इतिहास, अर्थशास्त्र किंवा राज्यशास्त्र यातील पदव्युत्तर पदवी (Postgraduate Degree) मिळवलेली असावी.
✅ उमेदवाराकडे उच्च शैक्षणिक गुणवत्ता आणि संशोधनाचा ठोस अनुभव असावा.
✅ संशोधनासाठी ठोस प्रकल्प असणे आवश्यक.
✅ विद्यार्थ्याला विद्यापीठाच्या किंवा संशोधन संस्थेच्या शिफारशी आवश्यक असतात.
✅ सामान्यतः ही फेलोशिप 30-40 वयोगटातील उमेदवारांसाठी खुली असते.
अर्ज प्रक्रिया (Application Process)
1️⃣ अधिकृत अधिसूचना (Official Notification):
- शिक्षण मंत्रालयाकडून दरवर्षी या फेलोशिपबाबत अधिसूचना प्रसिद्ध केली जाते.
- इच्छुक उमेदवारांनी शिक्षण मंत्रालयाच्या अधिकृत वेबसाइटवर (https://www.education.gov.in/) अर्ज करावा.
2️⃣ आवश्यक कागदपत्रे (Required Documents):
- शैक्षणिक प्रमाणपत्रे (Academic Transcripts)
- संशोधन प्रस्ताव (Research Proposal)
- विद्यापीठाची किंवा संशोधन संस्थेची शिफारस (Recommendation Letters)
- उमेदवाराचे विस्तृत आत्मचरित्र (Detailed CV)
3️⃣ निवड प्रक्रिया (Selection Process):
- अर्जांची प्राथमिक छाननी केली जाते.
- शॉर्टलिस्ट झालेल्या उमेदवारांना मुलाखतीसाठी बोलावले जाते.
- अंतिम निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांची यादी शिक्षण मंत्रालय जाहीर करते.
महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points)
✔ ही फेलोशिप केवळ St. Antony’s College, Oxford University साठी उपलब्ध आहे.
✔ अत्यंत मर्यादित जागांसाठी ही फेलोशिप दिली जाते, त्यामुळे स्पर्धा खूप तीव्र असते.
✔ उच्च शैक्षणिक गुणवत्ता आणि संशोधन प्रकल्पाची स्पष्ट योजना आवश्यक आहे.
✔ विद्यार्थ्याने विद्यापीठाच्या किंवा संशोधन संस्थेच्या शिफारशीसह अर्ज करणे गरजेचे आहे.
4. ICCR Scholarships
भारतीय विद्यार्थ्यांसाठी आणि परदेशी विद्यार्थ्यांसाठी भारतीय सांस्कृतिक संबंध परिषद (Indian Council for Cultural Relations – ICCR) द्वारे शिष्यवृत्ती प्रदान केली जाते. या शिष्यवृत्तीचा उद्देश भारत आणि इतर देशांमधील शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक संबंध मजबूत करणे हा आहे.
ही शिष्यवृत्ती प्रामुख्याने परदेशी विद्यार्थ्यांना भारतात उच्च शिक्षण घेण्यासाठी दिली जाते, तसेच काही योजना भारतीय विद्यार्थ्यांसाठी देखील आहेत. ICCR द्वारे विविध विद्यापीठे आणि शैक्षणिक संस्था यांच्याशी सहकार्य करून विविध अभ्यासक्रमांसाठी शिष्यवृत्ती दिली जाते.
शिष्यवृत्तीचा समावेश (Scholarship Coverage)
✅ पूर्ण शिक्षण शुल्क (Full Tuition Fees) – संपूर्ण शिक्षण शुल्क भारतीय सरकारकडून दिले जाते.
✅ राहण्याचा खर्च (Accommodation & Living Expenses) – विद्यापीठाच्या वसतिगृहात राहण्याची सुविधा किंवा मासिक भत्ता दिला जातो.
✅ पुस्तके आणि साहित्य खर्च (Books & Study Materials Allowance) – शैक्षणिक साधनांसाठी निधी दिला जातो.
✅ आरोग्य विमा (Medical Insurance) – काही योजनांमध्ये मूलभूत आरोग्य सेवांचा समावेश असतो.
✅ प्रवास भत्ता (Travel Allowance) – काही योजनांमध्ये हवाई प्रवासाचा खर्च कव्हर केला जातो.
पात्रता निकष (Eligibility Criteria)
✅ शिक्षण पात्रता (Educational Qualification):
- अर्ज करणाऱ्या विद्यार्थ्यांनी मान्यताप्राप्त शिक्षण संस्थेतून आवश्यक शैक्षणिक पात्रता मिळवलेली असावी.
- निवडलेल्या अभ्यासक्रमानुसार पात्रता निकष वेगळे असू शकतात.
✅ विद्यापीठ आणि अभ्यासक्रम:
- विविध भारतीय विद्यापीठे आणि महाविद्यालयांमध्ये प्रवेश मिळण्यासाठी पात्र विद्यार्थी अर्ज करू शकतात.
- काही तांत्रिक आणि व्यावसायिक अभ्यासक्रमांसाठी अतिरिक्त पात्रता निकष लागू असू शकतात.
✅ वयोमर्यादा (Age Limit):
- अभ्यासक्रमानुसार वयोमर्यादा बदलू शकते.
- पदवी, पदव्युत्तर आणि संशोधन स्तरावरील अभ्यासक्रमांसाठी वेगवेगळ्या वयोगटांसाठी शिष्यवृत्ती उपलब्ध आहे.
✅ इतर महत्त्वाचे निकष:
- विद्यार्थ्यांकडे चांगली शैक्षणिक गुणवत्ता असावी.
- काही प्रकरणांमध्ये इंग्रजी भाषेचे ज्ञान आवश्यक असू शकते.
अर्ज प्रक्रिया (Application Process)
1️⃣ ICCR च्या अधिकृत संकेतस्थळाला भेट द्या:
- इच्छुक उमेदवारांनी ICCR च्या अधिकृत वेबसाइट (https://www.iccr.gov.in/) वर जाऊन अर्ज करावा.
2️⃣ ऑनलाइन अर्ज भरणे (Filling the Online Application):
- इच्छित विद्यापीठ आणि अभ्यासक्रम निवडून अर्ज भरला जातो.
- आवश्यक कागदपत्रे स्कॅन करून अपलोड करावी लागतात.
3️⃣ आवश्यक कागदपत्रे (Required Documents):
- शैक्षणिक प्रमाणपत्रे आणि गुणपत्रिका (Transcripts & Certificates)
- पासपोर्टच्या प्रथम पानाची प्रत (For foreign students)
- शिफारसपत्रे (Recommendation Letters)
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो
- अभ्यासक्रम निवडीबाबतचे निवेदन (Statement of Purpose – SOP)
4️⃣ निवड प्रक्रिया (Selection Process):
- अर्जांची तपासणी केल्यानंतर शॉर्टलिस्टेड विद्यार्थ्यांना मुलाखतीसाठी बोलावले जाऊ शकते.
- अंतिम निवड झाल्यानंतर विद्यापीठाची मान्यता मिळवून शिष्यवृत्ती मंजूर केली जाते.
महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points)
✔ परदेशी विद्यार्थ्यांसाठी भारतातील विविध विद्यापीठांमध्ये शिकण्याची सुवर्णसंधी.
✔ शिष्यवृत्तीच्या योजना विविध देशांतील विद्यार्थ्यांसाठी उपलब्ध आहेत.
✔ शैक्षणिक गुणवत्ता आणि शिष्यवृत्ती योजना यावर आधारित प्रवेश प्रक्रिया.
✔ अर्ज प्रक्रिया पूर्णतः ऑनलाइन असून सर्व माहिती ICCR च्या संकेतस्थळावर उपलब्ध आहे.
2. Scholarships offered by foreign universities and institutions | परदेशी विद्यापीठे आणि संस्था देत असलेल्या शिष्यवृत्ती
युरोप, अमेरिका, ब्रिटन, आणि इतर देशांच्या सरकार व विद्यापीठांनी भारतीय विद्यार्थ्यांसाठी शिष्यवृत्ती उपलब्ध करून दिल्या आहेत.
शिष्यवृत्तीचे नाव | देश | फायदे |
| Fulbright-Nehru Scholarship | अमेरिका | शिक्षण शुल्क, राहण्याचा खर्च |
| Chevening Scholarship | ब्रिटन | संपूर्ण शिक्षण शुल्क, प्रवास खर्च |
| DAAD Scholarship | जर्मनी | शिक्षण शुल्क, मासिक स्टायपेंड |
| Erasmus Mundus Scholarship | युरोप | शिक्षण शुल्क, प्रवास खर्च |
1. Fulbright-Nehru Scholarship:
Fulbright-Nehru शिष्यवृत्ती ही भारत आणि अमेरिका यांच्यातील शैक्षणिक देवाणघेवाण कार्यक्रमाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. ही शिष्यवृत्ती अमेरिकेत उच्च शिक्षण घेऊ इच्छिणाऱ्या भारतीय विद्यार्थ्यांसाठी असते. अमेरिकी सरकार आणि भारत सरकारच्या संयुक्त प्रयत्नांमधून ह्या शिष्यवृत्तीचा लाभ दिला जातो.
शिष्यवृत्तीचा समावेश
Fulbright-Nehru शिष्यवृत्ती विद्यार्थ्यांना आर्थिक मदत पुरवते, ज्यामध्ये खालील गोष्टींचा समावेश असतो:
- शिक्षण शुल्क: विद्यार्थ्यांचे संपूर्ण ट्युशन फी शिष्यवृत्ती अंतर्गत दिले जाते.
- राहण्याचा खर्च: अमेरिकेत शिक्षण घेताना लागणाऱ्या राहण्याच्या खर्चाची तरतूद केली जाते.
- प्रवास खर्च: भारत ते अमेरिका आणि परत भारत असा विमान प्रवासाचा खर्च शिष्यवृत्तीमध्ये समाविष्ट आहे.
- इतर भत्ते: काही अभ्यासक्रमांसाठी अतिरिक्त खर्चासह, पुस्तके, आरोग्य विमा, आणि संशोधनासाठी आवश्यक साहित्य पुरवले जाते.
पात्रता निकष
Fulbright-Nehru शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज करणाऱ्या विद्यार्थ्यांनी खालील पात्रता निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- अर्जदार भारतीय नागरिक असावा.
- भारतातील मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून पदवी किंवा पदव्युत्तर शिक्षण पूर्ण केलेले असावे.
- उत्कृष्ट शैक्षणिक कामगिरी आणि संबंधित क्षेत्रात संशोधन किंवा व्यावसायिक अनुभव असणे आवश्यक आहे.
- उमेदवाराने शिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर भारतात परत येऊन आपल्या क्षेत्रात योगदान देण्याची तयारी असावी.
- TOEFL किंवा GRE सारख्या परीक्षांचे गुण आवश्यक असू शकतात, हे अभ्यासक्रमावर अवलंबून असते.
शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज प्रक्रिया
- अधिकृत Fulbright India (United States-India Educational Foundation – USIEF) वेबसाइटवर उपलब्ध असलेल्या अर्जाच्या विहित नमुन्यात अर्ज करावा.
- आवश्यक कागदपत्रे, शैक्षणिक प्रमाणपत्रे, संकल्पना प्रस्ताव, आणि शिफारस पत्रे सबमिट करावी लागतात.
- निवड प्रक्रिया प्रबंध (Essay), मुलाखती आणि शैक्षणिक गुणवत्ता यावर आधारित असते.
शिष्यवृत्तीचे महत्त्व
ही शिष्यवृत्ती विद्यार्थ्यांना अमेरिकेतील नामांकित विद्यापीठांमध्ये शिक्षण घेण्याची संधी उपलब्ध करून देते. भारतातील तरुणांना जागतिक स्तरावर संशोधन आणि शिक्षणाची संधी मिळावी, तसेच दोन्ही देशांतील शैक्षणिक सहकार्य वृद्धिंगत व्हावे, हा या शिष्यवृत्तीचा मुख्य उद्देश आहे.
Fulbright-Nehru शिष्यवृत्ती ही केवळ आर्थिक सहाय्य पुरवणारी योजना नसून, ती विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी उत्तम व्यासपीठ आहे. त्यामुळे अमेरिकेत शिक्षण घेण्याचे स्वप्न पाहणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी ही एक सुवर्णसंधी आहे.
2. Chevening Scholarship:
Chevening शिष्यवृत्ती ही ब्रिटन सरकारतर्फे दिली जाणारी अत्यंत प्रतिष्ठित आणि स्पर्धात्मक शिष्यवृत्ती आहे. ही शिष्यवृत्ती भविष्यात प्रभावी नेते, नवोपक्रमक, आणि निर्णय घेणारे म्हणून उदयास येणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी आहे. UK Foreign, Commonwealth & Development Office (FCDO) आणि त्याच्या भागीदार संस्थांमार्फत ही शिष्यवृत्ती दिली जाते.
शिष्यवृत्तीचा समावेश
Chevening शिष्यवृत्ती ही पूर्णतः वित्तपुरवठा केलेली (fully funded) शिष्यवृत्ती असून यात खालील गोष्टींचा समावेश आहे:
- संपूर्ण शिक्षण शुल्क: विद्यार्थ्यांची संपूर्ण ट्युशन फी ब्रिटन सरकार उचलते.
- राहण्याचा खर्च: विद्यापीठाच्या ठिकाणी निवासाची सुविधा किंवा दरमहा ठराविक स्टायपेंड दिला जातो.
- विमान प्रवास: भारत ते यूके आणि परत भारत असा विमानप्रवासाचा खर्च शिष्यवृत्तीमध्ये समाविष्ट असतो.
- अतिरिक्त आर्थिक मदत: संशोधनासाठी निधी, ग्रंथालय आणि इतर शैक्षणिक उपक्रमांसाठी भत्ता दिला जातो.
पात्रता निकष
Chevening शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज करणाऱ्या विद्यार्थ्यांनी खालील पात्रता निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- अर्जदार भारतीय नागरिक असावा आणि शिक्षण पूर्ण झाल्यावर भारतात परतण्याची तयारी दर्शवावी.
- मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून किमान बॅचलर डिग्री (undergraduate degree) पूर्ण केलेली असावी.
- किमान दोन वर्षांचा (अंदाजे 2800 तासांचा) व्यावसायिक अनुभव असणे गरजेचे आहे.
- उमेदवाराकडे नेतृत्वगुण आणि निर्णयक्षमतेची चांगली क्षमता असावी.
- अर्जदाराने युनायटेड किंगडममधील कोणत्याही तीन मान्यताप्राप्त विद्यापीठांमध्ये प्रवेशासाठी अर्ज केलेला असावा आणि त्यातील एक विद्यापीठातून निश्चित प्रवेश (unconditional offer) मिळालेला असावा.
- इंग्रजी भाषेचे ज्ञान असणे आवश्यक आहे, आणि काही विद्यापीठे IELTS किंवा TOEFL सारख्या इंग्रजी चाचणीची मागणी करू शकतात.
शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज प्रक्रिया
- अर्ज सादर करणे: Chevening च्या अधिकृत वेबसाइटवर (www.chevening.org) ऑनलाइन अर्ज भरावा.
- प्रबंध (Essays) आणि शिफारसपत्रे: अर्जामध्ये नेतृत्वगुण, कारकीर्दीची उद्दिष्टे, आणि यूकेमध्ये शिक्षण घेण्याची प्रेरणा यावर आधारित प्रबंध लिहावे लागतात. तसेच दोन शिफारसपत्रे (letters of recommendation) द्यावी लागतात.
- शॉर्टलिस्टिंग आणि मुलाखत: पात्र उमेदवारांना ब्रिटिश दूतावासात मुलाखतीसाठी बोलावले जाते.
- शिष्यवृत्ती जाहीर होणे: अंतिम निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना ई-मेलद्वारे शिष्यवृत्ती मंजूर झाल्याची माहिती दिली जाते.
शिष्यवृत्तीचे महत्त्व
Chevening शिष्यवृत्ती ही केवळ शैक्षणिक सहाय्य करणारी योजना नसून, ती जगभरातील प्रतिभावान विद्यार्थ्यांना यूकेमध्ये शिक्षण घेण्याची आणि जागतिक स्तरावर नेटवर्क तयार करण्याची संधी देते. ही शिष्यवृत्ती घेतलेल्या विद्यार्थ्यांकडून भविष्यात त्यांच्या क्षेत्रात उल्लेखनीय योगदानाची अपेक्षा ठेवली जाते.
ही शिष्यवृत्ती मास्टर्स डिग्रीसाठी असून भारतातील उच्च शिक्षित, अनुभवी आणि नेतृत्वक्षम विद्यार्थ्यांसाठी ती एक सुवर्णसंधी आहे. UK मधील आंतरराष्ट्रीय दर्जाच्या शिक्षण प्रणालीचा लाभ घेऊन भविष्यात आपले क्षेत्र आणि समाज सुधारण्यासाठी योगदान देऊ इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी Chevening शिष्यवृत्ती ही योग्य पर्याय आहे.
3. DAAD Scholarship:
DAAD (Deutscher Akademischer Austauschdienst) शिष्यवृत्ती ही जर्मनीतील शिक्षणासाठी उपलब्ध असलेल्या सर्वात महत्त्वाच्या आणि प्रतिष्ठित शिष्यवृत्त्यांपैकी एक आहे. DAAD ही जर्मन अकादमिक एक्स्चेंज सर्व्हिस आहे, जी आंतरराष्ट्रीय विद्यार्थ्यांना जर्मनीतील विद्यापीठांमध्ये उच्च शिक्षण आणि संशोधन करण्यासाठी आर्थिक मदत प्रदान करते.
शिष्यवृत्तीचा समावेश
DAAD शिष्यवृत्ती ही पूर्णतः वित्तपुरवठा केलेली (fully funded) किंवा अंशतः वित्तपुरवठा केलेली (partially funded) शिष्यवृत्ती असू शकते, आणि यामध्ये खालील गोष्टींचा समावेश असतो:
- शिक्षण शुल्क: बहुतांश अभ्यासक्रमांसाठी शिष्यवृत्ती अंतर्गत संपूर्ण ट्युशन फी दिली जाते.
- मासिक स्टायपेंड: विद्यार्थ्यांच्या खर्चासाठी दरमहा ठराविक आर्थिक सहाय्य दिले जाते. (साधारणतः मासिक €850 ते €1,200 पर्यंत).
- राहण्याचा खर्च: निवासासाठी आणि इतर दैनंदिन खर्च भागवण्यासाठी अतिरिक्त भत्ता दिला जातो.
- प्रवास खर्च: जर्मनीपर्यंतच्या विमान प्रवासाचा खर्च (काही प्रकरणांमध्ये) दिला जातो.
- आरोग्य विमा: शिक्षण काळात आरोग्य विमा आणि आपत्कालीन परिस्थितीत मदत पुरवली जाते.
पात्रता निकष
DAAD शिष्यवृत्ती मिळवण्यासाठी अर्ज करणाऱ्या विद्यार्थ्यांना खालील पात्रता निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- पदवीधर किंवा संशोधन करणारे विद्यार्थी अर्ज करू शकतात.
- अर्जदाराने मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून पदवी (bachelor’s degree) पूर्ण केलेली असावी.
- पदव्युत्तर अभ्यासक्रम (master’s degree) किंवा डॉक्टरेट (PhD) करणाऱ्या विद्यार्थ्यांना विशेष प्राधान्य दिले जाते.
- संबंधित क्षेत्रात उत्कृष्ट शैक्षणिक गुणवत्ता आणि संशोधनाची आवड असावी.
- काही अभ्यासक्रमांसाठी व्यावसायिक अनुभव (किमान 2 वर्षे) आवश्यक असतो.
- जर्मन किंवा इंग्रजी भाषेचे पुरेसे ज्ञान असावे (अभ्यासक्रमानुसार TOEFL, IELTS किंवा TestDaF सारख्या चाचण्यांचे गुण आवश्यक असतात).
शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज प्रक्रिया
- DAAD च्या अधिकृत वेबसाइटवर (www.daad.de) शिष्यवृत्तीसाठी उपलब्ध अभ्यासक्रमांची यादी तपासावी.
- ऑनलाइन अर्ज भरावा आणि आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करावी:
- शैक्षणिक प्रमाणपत्रे आणि गुणपत्रिका
- संशोधन प्रस्ताव (Research Proposal)
- आत्मचरित्र (CV)
- प्रबंध (Statement of Purpose – SOP)
- शिफारस पत्रे (Letters of Recommendation)
- जर निवड झाली, तर मुलाखत आणि पुढील प्रक्रिया पूर्ण करावी.
- शिष्यवृत्ती मंजूर झाल्यावर संबंधित विद्यापीठामध्ये प्रवेश घेण्याची पुष्टी करावी.
शिष्यवृत्तीचे महत्त्व
DAAD शिष्यवृत्ती ही आंतरराष्ट्रीय विद्यार्थ्यांसाठी जर्मनीतील उच्च शिक्षणाची सर्वोत्तम संधी आहे. जर्मनी हे तांत्रिक, वैज्ञानिक, आणि संशोधनाच्या दृष्टीने अग्रगण्य देश असल्याने DAAD शिष्यवृत्तीमुळे विद्यार्थ्यांना उच्च शिक्षण, संशोधन संधी, आणि व्यावसायिक नेटवर्किंग करण्याची संधी मिळते.
ही शिष्यवृत्ती प्रामुख्याने इंजिनिअरिंग, विज्ञान, कला, सामाजिक शास्त्र, व्यवसाय प्रशासन, आणि आरोग्यविज्ञान यांसारख्या विविध क्षेत्रांमध्ये उपलब्ध आहे.
शेवटची तारीख आणि अर्ज करण्याची वेळ
DAAD शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज करण्याची अंतिम तारीख अभ्यासक्रमानुसार वेगवेगळी असते. साधारणतः ऑगस्ट ते नोव्हेंबर महिन्यात अर्ज प्रक्रिया सुरू होते.
4. Erasmus Mundus Scholarship:
Erasmus Mundus शिष्यवृत्ती ही युरोपातील विविध विद्यापीठे एकत्र येऊन दिलेली एक प्रतिष्ठित आणि संपूर्ण वित्तपुरवठा केलेली (fully funded) शिष्यवृत्ती आहे. ही शिष्यवृत्ती युरोपियन युनियन (EU) तर्फे दिली जाते आणि जगभरातील विद्यार्थ्यांना मल्टी-युनिव्हर्सिटी मास्टर्स प्रोग्रॅम (Joint Masters Program) शिकण्याची संधी मिळते.
शिष्यवृत्तीचा समावेश
Erasmus Mundus शिष्यवृत्तीमध्ये विद्यार्थ्यांच्या संपूर्ण शिक्षणाच्या खर्चाचा समावेश असतो:
- पूर्ण शिक्षण शुल्क (Tuition Fees): विद्यार्थी ज्या विद्यापीठांमध्ये शिकतील, त्या विद्यापीठांचे संपूर्ण ट्युशन फी शिष्यवृत्ती अंतर्गत भरले जाते.
- प्रवास खर्च: युरोपमधील विविध देशांमध्ये जाण्या-येण्यासाठीचा खर्च दिला जातो.
- राहण्याचा खर्च: दरमहा €1,000 ते €1,500 पर्यंत स्टायपेंड दिला जातो, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांचा निवास आणि दैनंदिन खर्च सहज भागतो.
- विमा (Insurance): शिक्षणाच्या कालावधीसाठी आरोग्य विमा दिला जातो.
पात्रता निकष
Erasmus Mundus शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज करण्यासाठी खालील पात्रता निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- अर्जदाराने बॅचलर डिग्री (undergraduate degree) पूर्ण केलेली असावी.
- अर्जदार हा कोणत्याही देशातील नागरिक असू शकतो, परंतु काही कार्यक्रमांसाठी युरोपबाहेरील विद्यार्थ्यांना जास्त संधी मिळतात.
- संबंधित अभ्यासक्रमासाठी आवश्यक असलेली शैक्षणिक गुणवत्ता आणि कौशल्ये असावीत.
- इंग्रजी भाषेचे चांगले ज्ञान असणे आवश्यक आहे (TOEFL, IELTS किंवा अन्य चाचण्यांचे गुण आवश्यक असू शकतात).
- अर्जदाराने कमीत कमी दोन वेगवेगळ्या युरोपियन विद्यापीठांमध्ये शिक्षण घेण्यास तयार असणे गरजेचे आहे.
शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज प्रक्रिया
- योग्य अभ्यासक्रम निवडावा: Erasmus Mundus शिष्यवृत्ती Erasmus+ प्रोग्रॅमअंतर्गत येणाऱ्या Joint Masters Degree (EMJMD) साठी दिली जाते. विद्यार्थी Erasmus Mundus च्या अधिकृत वेबसाइटवर (www.eacea.ec.europa.eu) जाऊन उपलब्ध अभ्यासक्रम शोधू शकतात.
- ऑनलाइन अर्ज सादर करावा:
- शैक्षणिक प्रमाणपत्रे आणि गुणपत्रिका
- आत्मचरित्र (CV – Europass Format मध्ये)
- प्रेरणापत्र (Statement of Purpose – SOP)
- दोन शिफारस पत्रे (Letters of Recommendation)
- इंग्रजी भाषेचे प्रमाणपत्र (TOEFL/IELTS)
- शॉर्टलिस्टिंग आणि मुलाखत: काही अभ्यासक्रमांसाठी निवड प्रक्रियेत मुलाखतींचा समावेश असतो.
- निवड झाल्यावर युनिव्हर्सिटीमध्ये प्रवेश घेऊन पुढील प्रक्रिया पूर्ण करावी.
शिष्यवृत्तीचे महत्त्व
Erasmus Mundus शिष्यवृत्ती ही विद्यार्थ्यांना युरोपातील विविध देशांमध्ये शिक्षण घेण्याची आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर अनुभव संपादन करण्याची संधी देते. या शिष्यवृत्तीच्या माध्यमातून विद्यार्थी दोन किंवा अधिक विद्यापीठांमध्ये शिक्षण घेतात, त्यामुळे त्यांना विविध संस्कृती, शिक्षण प्रणाली, आणि संशोधन पद्धतींचा अनुभव मिळतो.
शिष्यवृत्तीचा कालावधी आणि अभ्यासक्रम
Erasmus Mundus शिष्यवृत्ती प्रामुख्याने मास्टर्स डिग्री प्रोग्रॅमसाठी (1 ते 2 वर्षे) उपलब्ध असते. काही निवडक पीएचडी प्रोग्रॅमसाठी देखील ही शिष्यवृत्ती दिली जाते.
अर्ज करण्याची वेळ आणि अंतिम तारीख
Erasmus Mundus शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज प्रक्रिया सप्टेंबर ते डिसेंबर दरम्यान सुरू होते, आणि बहुतेक कार्यक्रमांसाठी अंतिम तारीख जानेवारी ते फेब्रुवारीच्या दरम्यान असते.
3. Scholarships from Private and Non-Governmental Organizations | खाजगी आणि स्वयंसेवी संस्थांच्या शिष्यवृत्ती
खाजगी ट्रस्ट आणि स्वयंसेवी संस्था गुणवंत आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल विद्यार्थ्यांना मदत करतात.
शिष्यवृत्तीचे नाव | फायदे |
| Inlaks Scholarship | शिक्षण आणि राहण्याचा खर्च |
| Tata Scholarship (Cornell University, USA) | शिक्षण शुल्क |
| Narotam Sekhsaria Foundation Scholarship | आर्थिक मदत |
| KC Mahindra Scholarships | शिक्षण आणि संशोधनासाठी निधी |
1. Inlaks Scholarship:
Inlaks Scholarship ही भारतातील विद्यार्थी अमेरिकन आणि युरोपियन विद्यापीठांमध्ये उच्च शिक्षण घेऊ शकतील यासाठी Inlaks Shivdasani Foundation तर्फे दिली जाते. ही शिष्यवृत्ती उत्कृष्ट शैक्षणिक कामगिरी असलेल्या आणि प्रतिभावान विद्यार्थ्यांसाठी आहे, जे आपापल्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान देण्यास सक्षम आहेत.
शिष्यवृत्तीचा समावेश
Inlaks शिष्यवृत्तीमध्ये खालील खर्च समाविष्ट असतो:
- पूर्ण शिक्षण शुल्क (Tuition Fees) – शिष्यवृत्ती अंतर्गत संपूर्ण ट्युशन फी भरली जाते.
- राहण्याचा खर्च (Living Expenses) – यासाठी दरमहा स्टायपेंड दिला जातो.
- प्रवास खर्च (Travel Expenses) – यामध्ये भारत ते संबंधित देशाचा विमान प्रवासाचा खर्च दिला जातो.
- इतर अनुषंगिक खर्च (Additional Expenses) – अभ्यासक्रमानुसार संशोधनासाठी किंवा प्रोजेक्टसाठी आवश्यक असलेला खर्च कव्हर केला जातो.
टीप: Inlaks शिष्यवृत्तीची कमाल मर्यादा $100,000 पर्यंत असते. जर निवड झालेल्या विद्यापीठाचे शिक्षण शुल्क वरील मर्यादेपेक्षा अधिक असेल, तर उर्वरित रक्कम विद्यार्थीला इतर स्रोतांमधून उभारावी लागते.
पात्रता निकष (Eligibility Criteria)
Inlaks Scholarship साठी अर्ज करण्यासाठी विद्यार्थ्यांनी खालील अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
✅ भारतीय नागरिकत्व असणे आवश्यक आहे.
✅ अर्ज करणाऱ्या विद्यार्थ्याचे वय 30 वर्षांपेक्षा कमी असावे.
✅ उल्लेखनीय शैक्षणिक कामगिरी आवश्यक आहे – उमेदवाराने पहिल्या श्रेणीसह पदवी पूर्ण केली असावी.
✅ फक्त पूर्ण-वेळ अभ्यासक्रमासाठी ही शिष्यवृत्ती दिली जाते.
✅ विद्यार्थ्याने अमेरिकन किंवा युरोपियन विद्यापीठातून प्रवेश मंजुरी (Offer Letter) मिळवलेले असावे.
✅ M.Phil. आणि डॉक्टरेट (Ph.D.) अभ्यासक्रमासाठी ही शिष्यवृत्ती दिली जात नाही.
✅ Oxford, Cambridge, Imperial College London, Harvard, Stanford, आणि यासारख्या काही विद्यापीठांमधील अभ्यासक्रमांसाठी अर्ज स्वीकारले जात नाहीत.
शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज प्रक्रिया (Application Process)
1️⃣ अधिकृत संकेतस्थळावर ऑनलाइन अर्ज करावा:
- Inlaks Shivdasani Foundation च्या अधिकृत संकेतस्थळावर (www.inlaksfoundation.org) अर्ज करावा लागतो.
2️⃣ आवश्यक कागदपत्रे जमा करावी: - शैक्षणिक प्रमाणपत्रे आणि गुणपत्रिका.
- विद्यापीठाचा प्रवेश मंजुरी पत्र (Offer Letter).
- दोन शिफारस पत्रे (Letters of Recommendation).
- अभ्यासक्रमाशी संबंधित उद्दिष्ट पत्र (Statement of Purpose – SOP).
3️⃣ शॉर्टलिस्टिंग आणि मुलाखत: - उमेदवारांची अर्जाच्या आधारे शॉर्टलिस्टिंग केली जाते.
- अंतिम निवडीसाठी Inlaks Foundation तर्फे मुलाखत घेतली जाते.
4️⃣ निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना शिष्यवृत्ती मंजूर केली जाते.
शिष्यवृत्तीचा कालावधी आणि अभ्यासक्रम
✅ ही शिष्यवृत्ती मास्टर्स डिग्री किंवा विशेष संशोधन कार्यक्रमांसाठी (Special Research Programs) उपलब्ध आहे.
✅ कला, वास्तुकला, सामाजिक शास्त्र, पर्यावरण विज्ञान, आणि ह्युमॅनिटीज यांसारख्या क्षेत्रांसाठी विशेष प्राधान्य दिले जाते.
महत्त्वाचे मुद्दे
✔ ही शिष्यवृत्ती भारतातील प्रतिभावान आणि उत्कृष्ट शैक्षणिक कामगिरी करणाऱ्या विद्यार्थ्यांना आर्थिक सहाय्य देते.
✔ Inlaks शिष्यवृत्ती शैक्षणिक गुणवत्ता आणि संभाव्य प्रभाव या निकषांवर विद्यार्थ्यांची निवड करते.
✔ निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना जागतिक स्तरावर नावाजलेल्या विद्यापीठांमध्ये शिकण्याची संधी मिळते.
2. Tata Scholarship:
Tata Scholarship ही विशेषतः Cornell University, USA मध्ये शिक्षण घेणाऱ्या भारतीय विद्यार्थ्यांसाठी उपलब्ध आहे. Tata Education and Development Trust ने ही शिष्यवृत्ती सुरू केली असून ती आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल पण गुणवान भारतीय विद्यार्थ्यांना त्यांच्या संपूर्ण शिक्षणासाठी मदत करते. Cornell University मध्ये शिकण्याचे स्वप्न असलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी ही शिष्यवृत्ती एक सुवर्णसंधी आहे.
शिष्यवृत्तीचा समावेश (Scholarship Coverage)
✅ संपूर्ण शिक्षण शुल्क (Full Tuition Fees) कव्हर केले जाते.
✅ वसतिगृह आणि राहण्याचा खर्च (Accommodation & Living Expenses) दिला जातो.
✅ इतर शैक्षणिक खर्च (Additional Educational Expenses) जसे की पुस्तके, अभ्यास साहित्य यासाठी आर्थिक मदत मिळते.
✅ प्रवास खर्च (Travel Expenses) – भारत ते अमेरिका विमान प्रवासाचा खर्च देखील समाविष्ट आहे.
टीप:
- ही शिष्यवृत्ती फक्त अंडरग्रॅज्युएट विद्यार्थ्यांसाठी (Undergraduate Students) उपलब्ध आहे.
- कॉर्नेल युनिव्हर्सिटीतील कोणत्याही मास्टर्स किंवा पीएचडी (Masters/PhD) अभ्यासक्रमासाठी उपलब्ध नाही.
- शिष्यवृत्ती पूर्ण अभ्यासक्रमाच्या कालावधीसाठी (4 वर्षे) दिली जाते, मात्र दरवर्षी शैक्षणिक प्रगती आणि आर्थिक गरज तपासली जाते.
पात्रता निकष (Eligibility Criteria)
Tata Scholarship साठी अर्ज करण्यासाठी खालील अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
✅ भारतीय नागरिक (Indian Citizenship) असणे आवश्यक आहे.
✅ विद्यार्थीने Cornell University कडून प्रवेश (Admission Offer) मिळवलेला असावा.
✅ विद्यार्थ्याने उच्च शिक्षणासाठी आर्थिक मदतीची गरज असल्याचे दाखवावे (Proof of Financial Need).
✅ शिष्यवृत्ती फक्त बॅचलर डिग्री (Undergraduate Degree) साठी उपलब्ध आहे.
✅ अत्युत्तम शैक्षणिक रेकॉर्ड आणि नेतृत्वगुण असणे आवश्यक आहे.
अर्ज प्रक्रिया (Application Process)
1️⃣ Cornell University मध्ये प्रवेश मिळवा:
- अर्जदाराने प्रथम Cornell University मध्ये प्रवेशासाठी अर्ज करणे आवश्यक आहे.
- विद्यापीठाकडून प्रवेश मंजुरी (Admission Offer Letter) मिळाल्यानंतरच शिष्यवृत्तीसाठी अर्ज करता येतो.
2️⃣ शिष्यवृत्ती विभागाशी संपर्क साधा:
- Cornell University च्या Financial Aid Office कडे संपर्क करून शिष्यवृत्तीबाबत माहिती मिळवावी.
3️⃣ आवश्यक कागदपत्रे जमा करा:
- विद्यापीठाचा प्रवेश पत्र (Offer Letter).
- शैक्षणिक प्रमाणपत्रे आणि गुणपत्रिका.
- कुटुंबाच्या आर्थिक परिस्थितीचा दाखला (Income Proof).
- Essays किंवा SOP (Statement of Purpose), जे शिष्यवृत्तीसाठी महत्त्वाचे असतात.
4️⃣ FAFSA किंवा CSS Profile सबमिट करा:
- Cornell University च्या आर्थिक सहाय्य अर्ज प्रणाली (CSS Profile) द्वारे अर्ज करावा लागतो.
5️⃣ शॉर्टलिस्टिंग आणि अंतिम निवड:
- विद्यापीठाच्या निवड समितीने अर्जाचा आढावा घेतल्यानंतर निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना शिष्यवृत्ती मंजूर केली जाते.
महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points)
✔ Tata Scholarship फक्त Cornell University साठीच लागू आहे.
✔ विद्यार्थ्याला आर्थिक गरज असल्याचे दाखवणे अनिवार्य आहे.
✔ प्रत्येक वर्षी विद्यार्थी शैक्षणिक प्रगती दर्शवू शकला पाहिजे.
✔ ही शिष्यवृत्ती मर्यादित विद्यार्थ्यांना दिली जाते, त्यामुळे स्पर्धा खूप जास्त असते.
3. Narotam Sekhsaria Foundation Scholarship:
Narotam Sekhsaria Foundation Scholarship ही भारतातील गुणवत्ताधारक विद्यार्थ्यांसाठी उपलब्ध असलेली एक प्रतिष्ठित शिष्यवृत्ती आहे. ही शिष्यवृत्ती विशेषतः परदेशातील उच्च शिक्षणासाठी (Postgraduate Studies Abroad) जाणाऱ्या विद्यार्थ्यांना दिली जाते. इतर शिष्यवृत्तींपेक्षा वेगळी गोष्ट म्हणजे ही मदत कर्जस्वरूपी (Loan Scholarship) स्वरूपात दिली जाते, मात्र ती अत्यंत स्वस्त व्याजदराने किंवा काहीवेळा व्याजमुक्त असते. त्यामुळे, ही शिष्यवृत्ती आर्थिक दृष्ट्या गरजू आणि प्रतिभावान विद्यार्थ्यांसाठी अत्यंत उपयुक्त ठरते.
शिष्यवृत्तीचा समावेश (Scholarship Coverage)
✅ स्वल्प व्याजदराने किंवा व्याजमुक्त (Interest-Free Loan) आर्थिक मदत दिली जाते.
✅ शिक्षण शुल्क (Tuition Fees) आणि राहण्याचा खर्च (Living Expenses) यासाठी सहाय्य मिळते.
✅ परदेशातील प्रमुख विद्यापीठांमध्ये मास्टर्स (Master’s) किंवा उच्च शिक्षणासाठी लागणाऱ्या इतर खर्चांना मदत मिळते.
✅ कर्जफेडीचा कालावधी (Repayment Terms) सहजसोप्या टप्प्यात दिला जातो.
पात्रता निकष (Eligibility Criteria)
Narotam Sekhsaria Foundation Scholarship साठी अर्ज करण्यासाठी विद्यार्थ्यांनी खालील अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
✅ भारतीय नागरिक (Indian Citizenship) असावा.
✅ विद्यार्थ्याने भारतातील मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून पदवी (Undergraduate Degree) पूर्ण केलेली असावी.
✅ विद्यार्थ्याने परदेशातील उच्च शिक्षणासाठी (Postgraduate Studies) प्रवेश घेतलेला असावा किंवा प्रवेश प्रक्रियेत असावा.
✅ अत्युत्तम शैक्षणिक गुणवत्ताधारक विद्यार्थी (Outstanding Academic Record) असणे आवश्यक आहे.
✅ विद्यार्थ्याने कोणत्याही विषयातील मास्टर्स किंवा उच्च शिक्षणासाठी परदेशी विद्यापीठात प्रवेश घेतला पाहिजे.
टीप:
- शिष्यवृत्ती प्रामुख्याने STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics), Management, Economics, Social Sciences आणि अन्य व्यावसायिक अभ्यासक्रमांसाठी दिली जाते.
- निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना कर्जफेडीबाबत नियमावली स्पष्टपणे सांगितली जाते आणि ठराविक कालावधीत ते परतफेड करावे लागते.
अर्ज प्रक्रिया (Application Process)
1️⃣ ऑनलाइन अर्ज भरणे:
- विद्यार्थ्यांनी Narotam Sekhsaria Foundation च्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन ऑनलाइन अर्ज भरावा.
- अर्जाच्या शेवटी आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करावी लागतात.
2️⃣ आवश्यक कागदपत्रे जमा करणे:
- शैक्षणिक प्रमाणपत्रे आणि गुणपत्रिका (Academic Transcripts & Certificates)
- विद्यापीठाचा प्रवेश पत्र (Admission Offer Letter from a Recognized Foreign University)
- ओळखपत्र (ID Proof – Aadhaar, Passport इ.)
- आर्थिक गरज दर्शविणारे कागदपत्र (Proof of Financial Need)
- SOP (Statement of Purpose) आणि शिफारस पत्रे (Letters of Recommendation)
3️⃣ निवड प्रक्रिया (Selection Process):
- अर्जदारांची प्राथमिक शॉर्टलिस्टिंग केली जाते.
- शॉर्टलिस्ट केलेल्या विद्यार्थ्यांना पर्सनल इंटरव्ह्यूसाठी (Personal Interview) बोलावले जाते.
- इंटरव्ह्यूमध्ये विद्यार्थ्याची शैक्षणिक गुणवत्ता, करिअर गोल्स, आर्थिक गरज आणि भविष्यातील योजना यावर चर्चा केली जाते.
- अंतिम निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना शिष्यवृत्ती मंजूर केली जाते आणि त्यांना स्वल्प व्याजदराने किंवा व्याजमुक्त कर्ज (Interest-Free Loan) दिले जाते.
महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points)
✔ ही शिष्यवृत्ती पूर्णतः Loan-Based आहे, म्हणजे विद्यार्थ्यांना ठराविक कालावधीत ती परत करावी लागते.
✔ परदेशी विद्यापीठातील मास्टर्स (Master’s) किंवा उच्च शिक्षणासाठीच लागू आहे.
✔ अत्यंत स्पर्धात्मक असून गुणवत्ताधारक आणि आर्थिक गरजू विद्यार्थ्यांनाच संधी मिळते.
✔ निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना आर्थिक मदतीसोबतच मार्गदर्शन आणि नेटवर्किंग संधी देखील दिली जाते.
4. KC Mahindra Scholarships:
KC Mahindra Scholarships ही Mahindra Foundation तर्फे दिली जाणारी प्रतिष्ठित शिष्यवृत्ती आहे. ही शिष्यवृत्ती विशेषतः परदेशातील पदव्युत्तर शिक्षणासाठी (Postgraduate Studies Abroad) इच्छुक विद्यार्थ्यांसाठी आहे. उच्च शैक्षणिक गुणवत्ता आणि आर्थिक गरज या निकषांवर आधारित, ही शिष्यवृत्ती भारतातील उत्कृष्ट विद्यार्थ्यांना त्यांचे शिक्षण पूर्ण करण्यासाठी वित्तीय सहाय्य प्रदान करते.
शिष्यवृत्तीचा समावेश (Scholarship Coverage)
✅ वित्तीय सहाय्य (Financial Assistance) पुरवले जाते.
✅ संशोधन आणि उच्च शिक्षणासाठी आवश्यक असलेल्या खर्चासाठी मदत.
✅ विद्यार्थ्याच्या गुणवत्तेनुसार वेगवेगळी शिष्यवृत्ती रक्कम दिली जाते.
पात्रता निकष (Eligibility Criteria)
✅ भारतीय नागरिक असावा.
✅ विद्यार्थ्याने भारतातील मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून पदवी (Undergraduate Degree) पूर्ण केलेली असावी.
✅ विद्यार्थ्याला परदेशातील उच्च शिक्षणासाठी प्रवेश मिळालेला असावा.
✅ शैक्षणिक गुणवत्ता आणि आर्थिक गरज यावर आधारित अर्जदारांची निवड केली जाते.
✅ कला, विज्ञान, अभियांत्रिकी, व्यवस्थापन, अर्थशास्त्र आणि इतर व्यावसायिक अभ्यासक्रमांसाठी अर्ज करता येतो.
अर्ज प्रक्रिया (Application Process)
1️⃣ ऑनलाइन अर्ज भरावा:
- विद्यार्थी Mahindra Foundation च्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन अर्ज करू शकतात.
- आवश्यक सर्व माहिती भरून अर्ज सबमिट करावा.
2️⃣ आवश्यक कागदपत्रे:
- शैक्षणिक गुणपत्रके (Academic Transcripts)
- विद्यापीठाचा प्रवेश पत्र (Admission Offer Letter from a Foreign University)
- ओळखपत्र (ID Proof – Aadhaar, Passport इ.)
- आर्थिक परिस्थिती दर्शविणारे कागदपत्र (Proof of Financial Need)
- SOP (Statement of Purpose) आणि शिफारस पत्रे (Letters of Recommendation)
3️⃣ निवड प्रक्रिया (Selection Process):
- प्राथमिक अर्जदारांची शॉर्टलिस्टिंग केली जाते.
- शॉर्टलिस्ट केलेल्या विद्यार्थ्यांना पर्सनल इंटरव्ह्यूसाठी (Personal Interview) बोलावले जाते.
- अंतिम निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना वित्तीय सहाय्य दिले जाते.
महत्त्वाचे मुद्दे (Key Points)
✔ ही शिष्यवृत्ती केवळ परदेशातील मास्टर्स किंवा उच्च शिक्षणासाठी लागू आहे.
✔ गुणवत्ताधारक आणि आर्थिक दृष्ट्या गरजू विद्यार्थ्यांना प्राधान्य दिले जाते.
✔ शिष्यवृत्तीचा निधी थेट विद्यार्थ्याच्या शिक्षणासाठी वापरण्यात येतो.
✔ निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना Mahindra Foundation तर्फे मार्गदर्शन आणि नेटवर्किंग संधी मिळते.
Useful websites | उपयुक्त वेबसाइट्स
Fulbright Scholarship: https://www.usief.org.in/
Chevening Scholarship: https://www.chevening.org/
DAAD Scholarship: https://www.daad.de/en/
Erasmus Mundus Scholarship: https://www.eacea.ec.europa.eu/scholarships
National Overseas Scholarship: https://socialjustice.gov.in/
Application Procedure and Documents Required for study abroad | अर्ज प्रक्रिया आणि आवश्यक कागदपत्रे
अर्ज प्रक्रिया प्रत्येक शिष्यवृत्तीच्या निकषांनुसार वेगळी असते, परंतु सामान्यतः खालील टप्पे असतात:
ऑनलाइन अर्ज भरावा – शिष्यवृत्तीच्या अधिकृत संकेतस्थळावर अर्ज करावा.
आवश्यक कागदपत्रे संलग्न करावी
शैक्षणिक गुणपत्रके
SOP (Statement of Purpose)
LOR (Letter of Recommendation)
रिसर्च प्रपोजल (संशोधन शिष्यवृत्तीसाठी)
मुलाखत प्रक्रिया – काही शिष्यवृत्तीसाठी मुलाखती घेतल्या जातात.
निकाल आणि मंजुरी – यशस्वी अर्जदारांना शिष्यवृत्ती मंजूर होते.
Tips for getting scholarships | शिष्यवृत्ती मिळवण्यासाठी उपयुक्त टिप्स
योग्य शिष्यवृत्ती निवडा: आपल्या कोर्स आणि पात्रतेनुसार योग्य शिष्यवृत्ती शोधा.
संपूर्ण अर्ज भरा: कोणतीही माहिती अपूर्ण ठेवू नका.
SOP आणि LOR उत्तम प्रकारे तयार करा: हे अर्जाच्या मूल्यमापनात महत्त्वाचे ठरते.
वेळेवर अर्ज करा: अर्जाची शेवटची तारीख लक्षात ठेवा.
संशोधन करा: शिष्यवृत्तीच्या अधिकृत वेबसाइट्सला भेट द्या आणि निकष समजून घ्या.
योग्य शिष्यवृत्ती निवडल्यास आणि नियोजनपूर्वक अर्ज केल्यास, परदेशी शिक्षणाची स्वप्ने पूर्ण करता येऊ शकतात. या लेखात नमूद केलेल्या शिष्यवृत्तींविषयी सविस्तर माहिती मिळवा आणि आपल्या भविष्यासाठी योग्य पर्याय निवडा!
