IIT (Indian Institutes of Technology) आणि NIT (National Institutes of Technology) हे भारतातील सर्वात प्रतिष्ठित आणि प्रमुख अभियांत्रिकी महाविद्यालये मानले जातात. या संस्थांमध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांना अत्यंत कठीण असलेल्या JEE (Joint Entrance Examination) चा उत्तम अभ्यास करणे अनिवार्य आहे. JEE हा एक राष्ट्रीय पातळीवर घेतला जाणारा प्रवेश परीक्षा आहे, ज्यामध्ये संपूर्ण देशातील अभियांत्रिकी अभ्यासासाठी इच्छुक विद्यार्थ्यांचा सहभाग असतो.
Importance of IITs and NITs | IITs आणि NITs चे महत्त्व:
IITs आणि NITs या संस्थांमध्ये प्रवेश घेतल्याने विद्यार्थ्यांना अभियांत्रिकी क्षेत्रात उत्कृष्ट शैक्षणिक ज्ञान, संशोधनाची संधी आणि उद्योग जगतात करिअर घडवण्यासाठी विविध प्रकारची सहाय्य मिळते. IITs विशेषतः त्यांच्या शैक्षणिक गुणवत्तेसाठी प्रसिद्ध आहेत आणि त्यांच्या यशस्वी विद्यार्थ्यांचे जागतिक पातळीवर आदर आहे. NITs देखील चांगले शिक्षण आणि संशोधन कार्यक्रम देतात, ज्यामुळे त्यांचा स्थान देशातील इतर महाविद्यालयांमध्ये उत्कृष्ट आहे.
JEE Exam and its Challenges | JEE परीक्षा आणि त्याची आव्हाने:
JEE परीक्षा भारतातील सर्वात कठीण प्रवेश परीक्षा मानली जाते. ही परीक्षा दोन प्रमुख टप्प्यात आयोजित केली जाते:
- JEE Mains: ही परीक्षा NITs, GFTIs (Government Funded Technical Institutes) आणि अन्य केंद्रीय विद्यापीठांमध्ये प्रवेश घेण्यासाठी घेतली जाते. JEE Mains मध्ये 11वी आणि 12वी च्या शालेय अभ्यासक्रमावर आधारित प्रश्न विचारले जातात. यामध्ये गणित, भौतिकशास्त्र आणि रसायनशास्त्र हे तिन्ही विषय समाविष्ट असतात.
- JEE Advanced: हा टप्पा फक्त IITs मध्ये प्रवेशासाठी आवश्यक आहे. JEE Advanced परीक्षा कठीण असते आणि त्यात अधिक गहन आणि तांत्रिक प्रश्न असतात. IITs मध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांना JEE Advanced मध्ये उत्तीर्ण होणे आवश्यक आहे.
Importance of JEE Preparation |JEE तयारीचे महत्त्व:
JEE परीक्षा अवघड असल्यामुळे, विद्यार्थ्यांना यासाठी कठोर तयारीची आवश्यकता असते. यासाठी तज्ञांच्या मार्गदर्शनाखाली एक नियमित आणि सुनियोजित अभ्यास योजना तयार करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. विद्यार्थ्यांना समजून आणि सुसंगतपणे प्रत्येक विषयावर लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे.
JEE मध्ये उत्तीर्ण होण्यासाठी फक्त बुद्धिमत्ता नाही, तर संयम, मेहनत, आणि योग्य वेळेचे व्यवस्थापन हे देखील अत्यंत महत्त्वाचे आहे. सर्व विद्यार्थ्यांना JEE च्या तयारीसाठी एक व्यवस्थित अभ्यासक्रम तयार करण्याची आवश्यकता असते, ज्यात योग्य अभ्यास, सराव, वेळेचे व्यवस्थापन आणि मानसिक तयारी यांचा समावेश असतो.
त्यामुळे, IITs आणि NITs मध्ये प्रवेश मिळवण्याची प्रक्रिया केवळ एक शालेय परीक्षा नाही, तर ती एक दीर्घकालीन, कठोर आणि समर्पणाची प्रक्रिया आहे.
JEE Main Exam | JEE मुख्य परीक्षा
JEE (Joint Entrance Examination) ही भारतातील सर्वात प्रमुख आणि कठीण प्रवेश परीक्षा आहे, जी IITs आणि NITs मध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी आवश्यक आहे. JEE मुख्य परीक्षा विद्यार्थ्यांना या प्रतिष्ठित अभियांत्रिकी महाविद्यालयांमध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी महत्त्वपूर्ण असते. JEE मुख्य परीक्षा दोन टप्प्यांत आयोजित केली जाते:
1. JEE Mains
JEE Mains ही JEE मुख्य परीक्षेचा प्राथमिक टप्पा आहे. ह्या परीक्षेचा उद्देश NITs (National Institutes of Technology), GFTIs (Government Funded Technical Institutes) आणि अन्य केंद्रीय अभियांत्रिकी महाविद्यालयांमध्ये प्रवेश देणे आहे. या परीक्षेची रचना आणि स्वरूप असे आहे:
- विषय: JEE Mains मध्ये तिन्ही प्रमुख विषयांचा समावेश असतो: गणित, भौतिकशास्त्र आणि रसायनशास्त्र.
- पात्रता: JEE Mains मध्ये उत्तीर्ण होण्यासाठी विद्यार्थ्यांना एक विशिष्ट गुण प्राप्त करणे आवश्यक असते. हा गुण समान प्रवेश प्रक्रियेसाठी आधार बनवतो, जिथे 12वीच्या बोर्ड परीक्षेतील गुण आणि JEE Mains चा स्कोर विचारात घेतला जातो.
- पद्धती: JEE Mains मध्ये बहुविकल्पीय प्रश्न (MCQs) विचारले जातात. यात गणित, भौतिकशास्त्र आणि रसायनशास्त्र या तिन्ही विषयांवर आधारित प्रश्न असतात.
- परीक्षेचा कालावधी: JEE Mains ची परीक्षा दोन वेळा (जानेवारी आणि एप्रिल) आयोजित केली जाते. विद्यार्थ्यांना त्यातील एक परीक्षेचा पर्याय निवडता येतो.
JEE Mains ही परीक्षा त्याच्या नियमित आणि त्रि-आयामी अभ्यासक्रमामुळे विद्यार्थी खूप कठीण मानतात. त्यात सर्व स्तरावर प्रगती मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांना एक सक्षम तयारी करणे महत्त्वाचे आहे. उत्तीर्ण होणाऱ्या विद्यार्थ्यांना NITs, IIITs, GFTIs मध्ये प्रवेश मिळवता येतो.
2. JEE Advanced
JEE Advanced ही परीक्षा मुख्यतः IITs (Indian Institutes of Technology) मध्ये प्रवेश घेण्यासाठी आवश्यक असते. JEE Advanced ही JEE Mains नंतर घेतली जाते आणि अधिक कठीण व गहन परीक्षेची रचना असते. तिचे स्वरूप खालीलप्रमाणे आहे:
- विषय: JEE Advanced मध्ये जास्त जटिल आणि गहन प्रश्न विचारले जातात. यामध्ये गणित, भौतिकशास्त्र आणि रसायनशास्त्र या तिन्ही विषयांचा समावेश असतो.
- पात्रता: जे विद्यार्थी JEE Mains मध्ये आवश्यक गुण प्राप्त करतात, त्यांना JEE Advanced साठी पात्र ठरवले जाते. या परीक्षेसाठी एक विशिष्ट कट-ऑफ असतो.
- पद्धती: JEE Advanced मध्ये बहुविकल्पीय प्रश्नांसह लघुत्तरीय प्रश्न (Subjective) आणि गणना आधारित प्रश्न विचारले जातात. या परीक्षेचे उद्दिष्ट विद्यार्थ्यांची गहन समज, विश्लेषणात्मक कौशल्ये आणि समस्येचे निराकरण क्षमता तपासणे आहे.
- परीक्षेचा कालावधी: JEE Advanced एकाच दिवशी घेतली जाते. यामध्ये दोन्ही पेपर (Paper 1 आणि Paper 2) घेतले जातात, प्रत्येक पेपरचे कालावधी 3 तास असतो.
JEE Advanced ची परीक्षा IITs मध्ये प्रवेश मिळवण्याचे अंतिम टप्पे असतात. या परीक्षेचा परीक्षाफल विद्यार्थ्यांच्या भविष्यातील अभियांत्रिकी क्षेत्रातील यशासाठी महत्त्वपूर्ण ठरतो.
Preparation measures | तयारी करण्याचे उपाय
JEE मुख्य आणि JEE Advanced परीक्षा अत्यंत कठीण असतात, त्यामुळे या परीक्षेत यश मिळवण्यासाठी तुम्हाला स्मार्ट आणि सुसंगत तयारी करणे आवश्यक आहे. खाली दिलेले काही महत्त्वाचे उपाय तुम्हाला तयारीच्या प्रत्येक टप्प्यावर मार्गदर्शन करेल:
1. Study wisely | समझदारीने अभ्यास करा
JEE Mains आणि JEE Advanced दोन्ही परीक्षांच्या स्वरूपात साम्यता आहे, पण JEE Advanced मध्ये प्रश्न अधिक गहन आणि कठिन असतात. म्हणून, यासाठी तयारी करताना तुम्हाला गणित, भौतिकशास्त्र आणि रसायनशास्त्र यांचे मजबूत मूलभूत ज्ञान असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
- गणित: गणिताच्या प्रत्येक संकल्पनेवर तुमची पकड मजबूत करा. उदाहरणार्थ, अल्जेब्रा, त्रिकोणमिती, कॅल्क्युलस, इ. या विषयांचा अभ्यास सराव करत करा.
- भौतिकशास्त्र: भौतिकशास्त्राच्या समजून घेतलेल्या संकल्पनांवर विशेष लक्ष केंद्रित करा. उदाहरणार्थ, न्यूटनचे नियम, काम, ऊर्जा, कॅल्क्युलस आधारित भौतिकशास्त्र आणि विद्युतीय परिपथ हे महत्त्वाचे घटक आहेत.
- रसायनशास्त्र: रसायनशास्त्राच्या गहन संकल्पनांवर विशेष ध्यान द्या, जसे की ऑर्गॅनिक रसायनशास्त्र, रासायनिक रिएक्शन्स, समीकरणांची समज.
यासाठी पाठ्यपुस्तक वाचन, नोट्स तयार करणे, आणि संदर्भ पुस्तकांचा वापर करणे खूप महत्त्वाचे आहे. विद्यार्थ्यांनी प्रत्येक संकल्पना नीट समजून घेणे आणि त्यावर अधिक सराव करणे आवश्यक आहे.
2. Prepare for the syllabus | पाठ्यक्रमाची तयारी करा
JEE Mains आणि JEE Advanced साठी नियमितपणे पाठ्यक्रमांचा अभ्यास करणे खूप महत्त्वाचे आहे. त्यासाठी खालील काही टिप्स दिल्या आहेत:
विषय | टिप्स |
गणित | सरळ पद्धतीने गुणाकार, गुणोत्तर आणि त्रिकोणमितीचे गहन अभ्यास करा. |
भौतिकशास्त्र | संकल्पना समजून घेतल्यानंतर अधिक सराव करा, विशेषत: कॅल्क्युलस आधारित भौतिकशास्त्रावर काम करा. |
रसायनशास्त्र | रासायनिक समीकरण, मोल, आयनांची समज, रासायनिक रिएक्शन समजून घेतल्यानंतर त्यावर सराव करा. |
या विषयांच्या प्रत्येक भागाचे समजून घेतल्यावर, तुम्हाला प्रत्येक टॉपिकवरील प्रॅक्टिकल प्रश्न सोडवणे देखील आवश्यक आहे. संकल्पना मुळात समजून घेतल्यानंतर, त्यांच्या प्रॅक्टिकल एप्लिकेशन्सवर अधिक लक्ष केंद्रित करा.
3. Time management | समय व्यवस्थापन
JEE च्या तयारीत वेळेचे व्यवस्थापन अत्यंत महत्त्वाचे आहे. ज्या प्रकारे तुम्ही अभ्यासाची वेळ नियोजित करता, त्याचप्रमाणे तुम्हाला विश्रांती आणि आरामासाठीही वेळ देणे आवश्यक आहे.
- दररोज 6-7 तासांचा उच्च गुणवत्तेचा अभ्यास करा.
- नियमित ब्रेक्स घ्या, म्हणजेच प्रत्येक तासाच्या अभ्यासानंतर 10-15 मिनिटांचा ब्रेक घेणे तुमच्या मनाच्या ताजेतवाने राहण्यास मदत करेल.
- योग्य आहार घेऊन, झोपेसाठी वेळ काढा आणि योग्य मानसिक स्थितीमध्ये रहा.
तसेच, तुम्ही दिवसाच्या सुरुवातीला किंवा रात्री उशिरा अभ्यास करायला तयार असाल, तर त्यात देखील व्यत्यय न येता वेळेचे व्यवस्थापन करणे महत्त्वाचे आहे.
योग्य वेळेचे नियोजन करणे हे यश मिळवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. विशेषतः विद्यार्थ्यांसाठी वेळेचे व्यवस्थापन हे अभ्यासातील यशाची गुरुकिल्ली आहे. विद्यार्थ्यांसाठी प्रभावी वेळ व्यवस्थापन करण्याच्या सोप्या आणि उपयोगी टिप्स जाणून घेण्यासाठी विद्यार्थ्यांसाठी 15 सोप्या वेळ व्यवस्थापन टिप्स हा लेख वाचा.
4. Study previous papers | पूर्वीच्या प्रश्नपत्रांचा अभ्यास करा
मागील वर्षांचे प्रश्नपत्रे आणि मॉक टेस्ट्स सोडवणे तुम्हाला परीक्षेच्या स्वरूपाबद्दल आणि प्रश्न विचारण्याच्या पद्धतीवर चांगली माहिती देईल.
- मागील वर्षांच्या प्रश्नपत्रांचा अभ्यास केल्याने तुम्हाला परीक्षा कशी असते हे समजेल आणि तुम्ही प्रश्न कसे सोडवू शकता याची कल्पनाही येईल.
- वेळेच्या दबावात प्रश्न सोडवणे तुमचं मानसिक ताण कम करेल. तुम्ही वेळेचा पाळत असता, तुमच्या कामाच्या गतीचा अंदाज येईल.
प्रश्नपत्रांची पुनरावलोकन करा, त्यातील चुका शोधा आणि त्यावर सुधारणा करा. हे तुमच्या आत्मविश्वासात वाढ करेल.
5. Mock Tests and Online Study | मॉक टेस्ट्स आणि ऑनलाइन अभ्यास
मॉक टेस्ट्स आणि ऑनलाइन अभ्यासामुळे तुमचं स्टॅमिना आणि वेळेचं व्यवस्थापन सुधरेल.
- मॉक टेस्ट्स तुमच्या तयारीचे मूल्यांकन करण्यासाठी उपयुक्त आहेत. या टेस्ट्स तुमचं ताण सहन करण्याची क्षमता आणि वेळेचे व्यवस्थापन सुधारण्यासाठी मदत करतात.
- विविध ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म्सचा वापर करा, जसे की शिका, Unacademy, BYJU’S, किंवा GOGP. यामुळे तुम्हाला उत्तम ऑनलाइन मार्गदर्शन आणि विश्लेषण मिळू शकते.
तुम्हाला आवडत्या शिक्षकांचा मार्गदर्शन किंवा ते योग्य असलेल्या ऑनलाइन ट्यूटोरियल्सचे अनुसरण करा.
6. Review constantly | सतत पुन्हा-पुन्हा समिक्षा करा
प्रत्येक टेस्टनंतर तुमच्या चुका तपासा आणि त्यावर काम करा. तुमच्या तयारीची सातत्याने समिक्षा करा.
- परीक्षा घेतल्यानंतर तुमच्या चुका आणि गोंधळ काढा. त्यावर काम करा आणि त्यांचं निराकरण करण्यासाठी उपाय शोधा.
- जास्त वेळ घालवणारे किंवा समजणारे विषय पुनरावलोकन करा. काही विषय अधिक वेळ घेत असतील, तर त्यावर अधिक लक्ष केंद्रित करा.
7. Expert guidance | तज्ञ मार्गदर्शन
- शिक्षकांशी किंवा कोचिंग संस्थांशी संवाद साधा. विद्यार्थ्यांसाठी एक विश्वासार्ह मार्गदर्शन असणे खूप महत्त्वाचे आहे.
- ऑनलाईन मार्गदर्शन देखील उपयुक्त ठरू शकते. ऑनलाईन कोचिंग सत्रांमध्ये सामील होऊन तज्ञांचा मार्गदर्शन घ्या.
सामान्यतः, JEE परीक्षेची तयारी करताना सतत शिकणे, सुधारणा करणे आणि योग्य मार्गदर्शन घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
Exam types | परीक्षा प्रकार
परीक्षा | नोंदणी | परीक्षा | मुल्यांकन | उत्तीर्ण |
JEE Mains | ऑनलाइन नोंदणी | बहुविकल्पीय प्रश्न | 100 गुणांच्या पेपरमध्ये | 75% गुण (आरक्षित वर्गासाठी कमी) |
JEE Advanced | ऑनलाइन नोंदणी | बहुविकल्पीय प्रश्न आणि लघुत्तरीय प्रश्न | 100 गुणांच्या पेपरमध्ये | 35% गुण |
JEE Mains आणि JEE Advanced या दोन्ही परीक्षांचा स्वरूप, नोंदणी प्रक्रिया, मुल्यांकन आणि उत्तीर्ण होण्यासाठी आवश्यक गुण यामध्ये काही महत्वाचे फरक आहेत. खाली दिलेल्या तपशीलात प्रत्येक परीक्षा प्रकाराची माहिती दिली आहे:
1. JEE Mains
Registration form | नोंदणी फॉर्म
JEE Mains चा नोंदणी फॉर्म ऑनलाइन उपलब्ध असतो. विद्यार्थ्यांनी अधिकृत JEE वेबसाईटवर जाऊन फॉर्म भरणे आवश्यक आहे. नोंदणी फॉर्ममध्ये विद्यार्थ्यांना आवश्यक माहिती (जसे की नाव, जन्मतारीख, शाळेचे तपशील, आणि इतर आवश्यक माहिती) भरावी लागते. विद्यार्थ्यांना परीक्षा केंद्राची निवड करण्याचा पर्यायही दिला जातो. नोंदणी शुल्क ऑनलाइन भरले जाते.
Exam format | परीक्षा स्वरूप
JEE Mains मध्ये बहुविकल्पीय प्रश्न (MCQs) असतात. यामध्ये 3 विषयांवर आधारित प्रश्न विचारले जातात:
गणित
भौतिकशास्त्र
रसायनशास्त्र
प्रत्येक विषयातून 25 प्रश्न असतात, ज्यात 4 गुणांचे प्रत्येक प्रश्न असतात. यामुळे एकूण 100 गुण मिळतात. परीक्षेतील प्रश्न प्रमाणपत्राच्या अधिकृत पाठ्यक्रमावर आधारित असतात.
assessment | मुल्यांकन
JEE Mains मध्ये प्रत्येक प्रश्नाच्या उत्तरावर आधारित गुण दिले जातात. बहुविकल्पीय प्रश्नांसाठी 4 गुण दिले जातात, आणि चुकलेले उत्तर असल्यास नकारात्मक गुण (निगेटिव्ह मार्किंग) दिले जातात. चुकलेल्या प्रश्नावर -1 गुण वजा केले जातात.
Marks required to pass | उत्तीर्ण होण्यासाठी आवश्यक गुण
JEE Mains परीक्षेत उत्तीर्ण होण्यासाठी विद्यार्थ्यांना आवश्यक असलेले गुण खालीलप्रमाणे आहेत:
सामान्य (General) वर्ग: 75% गुण
आरक्षित (Reserved) वर्ग: कमी गुण (जसे की 65% किंवा त्यापेक्षा कमी)
ही कट-ऑफ यादी प्रत्येक वर्षी जाहीर केली जाते आणि ती विद्यार्थ्याच्या कॅटेगरीवर आधारित असते.
2. JEE Advanced
Registration Form | नोंदणी फॉर्म
JEE Advanced साठी नोंदणी JEE Mains मध्ये उत्तीर्ण झालेल्या विद्यार्थ्यांसाठीच उपलब्ध असते. नोंदणी प्रक्रिया ऑनलाइन असते आणि विद्यार्थ्यांना अधिकृत वेबसाईटवर जाऊन आवश्यक तपशील भरावे लागतात. नोंदणी करताना विद्यार्थ्यांना परीक्षा केंद्राची निवड आणि फॉर्म भरण्याची अंतिम तारीख लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे.
Exam Format | परीक्षा स्वरूप
JEE Advanced मध्ये दोन्ही प्रकारचे प्रश्न विचारले जातात:
बहुविकल्पीय प्रश्न (MCQs)
लघुत्तरीय प्रश्न (Subjective/Short Answer)
या परीक्षेत दोन पेपर असतात (पेपर 1 आणि पेपर 2). प्रत्येक पेपरचा कालावधी 3 तास असतो. प्रत्येक पेपरमध्ये गणित, भौतिकशास्त्र आणि रसायनशास्त्र या तिन्ही विषयांवर आधारित प्रश्न असतात. प्रश्नाची रचना जास्त गहन आणि विश्लेषणात्मक असते.
Assesment | मुल्यांकन
JEE Advanced मध्ये बहुविकल्पीय प्रश्नांसाठी +4 गुण दिले जातात. लघुत्तरीय प्रश्नांसाठी साधारणतः 3-5 गुण दिले जातात. तथापि, चुकीच्या उत्तरांसाठी निगेटिव्ह मार्किंग लागू असते. याचा अर्थ, योग्य उत्तर दिल्यास विद्यार्थ्यांना गुण मिळतात, परंतु चुकीचे उत्तर दिल्यास त्यांना नकारात्मक गुण (अर्थात -1 किंवा -2 गुण) वजा केले जातात.
Marks required to pass | उत्तीर्ण होण्यासाठी आवश्यक गुण
JEE Advanced मध्ये उत्तीर्ण होण्यासाठी विद्यार्थ्यांना आवश्यक असलेले गुण यामध्ये काट-काट आणि कठोर मूल्यांकन केले जाते. विद्यार्थ्यांना उत्तीर्ण होण्यासाठी खालील गुणांची आवश्यकता असते:
सामान्य (General) वर्ग: 35% गुण (पेपर 1 आणि पेपर 2 मिळून)
आरक्षित (Reserved) वर्ग: 35% गुण
हे गुण सामान्यतः विद्यार्थ्यांच्या एकूण गुणांच्या 35% च्या आसपास असतात, पण विद्यार्थ्यांचे परफॉर्मन्स आणि प्रतिस्पर्धात्मक घटक यावर आधारित कट-ऑफ प्रत्येक वर्षी बदलू शकतो.
Mental preparation | मानसिक तयारी
तुम्ही JEE प्रवेश परीक्षा देत असताना तुमचं मानसिक स्वास्थ्य आणि ताण व्यवस्थापन अत्यंत महत्त्वाचे आहे. योग्य आहार घेणे, नियमित व्यायाम करणे आणि पुरेशी झोप घेणे यामुळे तुमच्या मेंदूची कार्यक्षमता वाढवू शकते.
स्पर्धा परीक्षांमध्ये यश मिळवण्यासाठी फक्त अभ्यास पुरेसा नाही, तर मानसिक तयारी देखील तितकीच महत्त्वाची असते. मानसिक आरोग्य आणि सकारात्मक दृष्टिकोन कसा राखावा, यासाठी विद्यार्थ्यांसाठी मानसिक आरोग्य मार्गदर्शन या विभागातील लेख वाचा.
IIT आणि NIT प्रवेशासाठी तयारी करणे कठीण असू शकते, पण योग्य मार्गदर्शन, सुसंगत अभ्यास आणि वेळेचे व्यवस्थापन करून, तुम्ही या परीक्षेत उत्तीर्ण होऊ शकता. यासाठी शिक्षणासाठी समर्पित राहा आणि धैर्य ठेवून तयारी करा.
सल्ला: एक यशस्वी परीक्षा तयारी एकाच दिवशी पूर्ण होणार नाही. धीराने आणि संयमाने अभ्यास करा आणि प्रत्येक टप्प्यावर सकारात्मक रहा.
यशाची किल्ली आहे “सतत प्रयत्न करणे आणि तयारीतून शिकणे”!
