Mahalaxmi Strotam | महालक्ष्मी स्तोत्र
श्रीगुरूभ्यो नमः
श्री शुभ श्री लाभ श्री गणेशाय नमः
श्री महालक्ष्म्यष्टकम् स्तोत्रम्
नमस्तेऽस्तु महामाये श्रीपीठे सुरपूजिते।
शंखचक्रगदाहस्ते महालक्ष्मी नमोऽस्तु ते।।1।।
नमस्ते गरुडारूढे कोलासुरभयंकरि।
सर्वपापहरे देवि महालक्ष्मी नमोऽस्तु ते।।2।।
सर्वज्ञे सर्ववरदे देवी सर्वदुष्टभयंकरि।
सर्वदु:खहरे देवि महालक्ष्मी नमोऽस्तु ते।।3।।
सिद्धिबुद्धिप्रदे देवि भुक्तिमुक्तिप्रदायिनि।
मन्त्रपूते सदा देवि महालक्ष्मी नमोऽस्तु ते।।4।।
आद्यन्तरहिते देवि आद्यशक्तिमहेश्वरि।
योगजे योगसम्भूते महालक्ष्मी नमोऽस्तु ते।।5।।
स्थूलसूक्ष्ममहारौद्रे महाशक्तिमहोदरे।
महापापहरे देवि महालक्ष्मी नमोऽस्तु ते।।6।।
पद्मासनस्थिते देवि परब्रह्मस्वरूपिणी।
परमेशि जगन्मातर्महालक्ष्मी नमोऽस्तु ते।।7।।
श्वेताम्बरधरे देवि नानालंकारभूषिते।
जगत्स्थिते जगन्मातर्महालक्ष्मी नमोऽस्तु ते।।8।।
महालक्ष्म्यष्टकं स्तोत्रं य: पठेद्भक्तिमान्नर:।
सर्वसिद्धिमवाप्नोति राज्यं प्राप्नोति सर्वदा।।9।।
एककाले पठेन्नित्यं महापापविनाशनम्।
द्विकालं य: पठेन्नित्यं धन्यधान्यसमन्वित:।।10।।
त्रिकालं य: पठेन्नित्यं महाशत्रुविनाशनम्।
महालक्ष्मीर्भवेन्नित्यं प्रसन्ना वरदा शुभा।।11।।
।।इति महालक्ष्मी स्तोत्र पाठ समाप्त।।
Mahalaxmi Strotam | महालक्ष्मी स्तोत्र
आपण नेहमीच ऐकतो — “श्री लक्ष्मीचं स्मरण केल्याने दरिद्र्य, दुःख व असुरक्षिततेपासून मुक्ती मिळते.” परंतु त्या स्मरणाची सर्वात शक्तिशाली आणि लोकप्रिय रूप म्हणजे महालक्ष्मी स्तोत्र (Mahalaxmi Strotam). या स्तोत्राचा नियमित जप केल्यास मानसिक शांती, आर्थिक समृद्धी व आध्यात्मिक उन्नती अनुभवता येते, असा भक्तांचा दृढ विश्वास आहे. या लेखात आपण स्तोत्राची पार्श्वभूमी, अर्थ, लाभ, शुद्ध पठन-पद्धती आणि काही सामान्य प्रश्नांची उत्तरे बघणार आहोत.
Mahalaxmi Strota | महालक्ष्मी स्तोत्राची उत्पत्ती
महालक्ष्मी स्तोत्राचे मूळ भविष्योत्तर पुराण या ग्रंथात आढळते. इंद्र यांनी महासुर कोल्हासूर याच्याशी युद्धात पराभूत झाल्यावर, आदिशक्ती महालक्ष्मी देवीची प्रार्थना करण्यासाठी हे स्तोत्र रचल्याचे उल्लेख आहे. देवीने प्रसन्न होऊन इंद्राला विजय, वैभव आणि ऐश्वर्य प्रदान केले. त्यामुळे या स्तोत्राला “दरिद्र्यनाशक” आणि “सौभाग्यवर्धक” असेही म्हणतात.
mahalaxmi ashtakam stotram | स्तोत्राचा भावार्थ
खालील भागात महालक्ष्मी अष्टक (Mahalaxmi Strotam) मधील प्रत्येक श्लोकाचा शब्दशः अर्थ आणि भावार्थ दोन्ही सविस्तर दिले आहेत. त्यामुळे स्तोत्र जपतांना तुम्हाला प्रत्येक ओळीचे सूक्ष्म आशयविभ्रम समजू शकतील.
१. ॐ नमस्तेऽस्तु महामाये श्रीपीठे सुरपूजिते
शब्दशः
महामाये — असीम, अद्भुत मायाशक्तीची अधिष्ठात्री.
श्रीपीठे — लक्ष्मीचे दिव्य आसन; कौलांत “श्रीपीठ” हे समृद्धी-स्थान.
सुर-पूजिते — देवराज इंद्रादी सर्व देव ज्यांना पूजितात त्या.
भावार्थ
देवी जगत्‌रूप मायेला वश करणारी आहे. तिच्या चरणी श्री (समृद्धी) नित्य वास करते. ती देवांचीदेखील परमाधीश आहे. म्हणून “देवी, तुझ्या निर्गुण-सगुण रूपांना साष्टांग दंडवत!” Mahalaxmi Strotam
२. शङ्ख-चक्र-गदा-हस्ते महालक्ष्मि नमोऽस्तुते
शब्दशः
शङ्ख — नादरूप सृष्टी-उत्पत्ती.
चक्र — कालचक्र, सर्वनियंत्रण.
गदा — शक्ति व दंड.
हस्ते — हातामध्ये धारण केलेली.
भावार्थ
शंख नादाने तू विश्वरूपी बीज फुलवतेस; चक्राने कर्म-फळांचे चक्र धावते ठेवतेस; गदेद्वारे दुष्ट-अधर्माचा नाश करतेस. हा प्रत्येक कर्मयोगाचा त्रिवेणीसंगम तुझ्यामुळेच सुसंगत आहे. Mahalaxmi Strotam
३. नमस्ते गरुडारूढे कोलासुर-भयंकरि
शब्दशः
गरुडारूढे — गरुडावर आरूढ झालेली (विष्णुभक्तत्व निदर्शक).
कोलासुर-भयंकरि — राक्षस कोल्हासूराचा सर्वथा नाश करणारी.
भावार्थ
गरुडारूढ होऊन तू विष्णुसहायक शक्ती दाखवतेस. कोल्हापुरातील कोल्हासूरासारख्या अहंकारी, भ्रष्ट शक्तींवर विजय मिळवून तू धर्मरक्षण सिद्ध केलेस. हा श्लोक भक्ताला सांगतो—अधर्म कितीही बलाढ्य असला तरी देवीची कृपा सत्प्रयत्नांना अजेय करते. Mahalaxmi Strotam
४. सर्वपापहरे देवि सर्वदुःखहरिणि
शब्दशः
सर्व-पाप-हरे — नाथ, पापाचे मूलतत्त्व नष्ट करणारी.
सर्व-दुःख-हरिणि — त्रिविध ताप (दैविक, भौतिक, आध्यात्मिक) हरून टाकणारी.
भावार्थ
मनुष्याच्या लघुत्वाचे मूळ कारण म्हणजे अविद्या-पाप. भगवती त्या अज्ञानमूल पापाला जाळून टाकते. फलस्वरूप, बाह्य-आत्मिक क्लेश नाहीसे होतात. या श्लोकात कर्मक्लेशातून मुक्त होण्याचा आश्वासक संदेश आहे. Mahalaxmi Strotam
५. सिद्धि-बुद्धि-प्रदे देवि
शब्दशः
सिद्धि — कार्यसिद्धी, मनःसिद्धी.
बुद्धि — विवेक, निर्णयशक्ति.
प्रदे — प्रदाता.
भावार्थ
अनेकांना वाटते की लक्ष्मी केवळ धन देते; पण येथे स्पष्ट होते—ती सिद्धि (यश) आणि बुद्धि (योग्य दिशा) दोन्ही पुरवते. म्हणूनच धन-यश एकमेकांचा आधार बनतात. Mahalaxmi Strotam
६. आद्यन्त-रहिते देवि, आदिशक्ति-महेश्वरी
शब्दशः
आद्यन्त-रहिते — ज्यांना न आरंभ, न अंत.
आदिशक्ति — सनातन आदि-ऊर्जा.
महेश्वरी — परब्रह्म-स्वरूपिणी.
भावार्थ
देवी ही कालातीत आहे; तिला जन्म नाही, अंत नाही. विश्वातील प्रत्येक अणू-रेणूमध्ये तिच्याच शक्तीचे स्पंदन आहे. त्या अखंड नेतृत्वाला ‘महेश्वरी’ म्हणतात. उपासकाला येथे अद्वैताची जाणीव जागृत करण्याचा मंत्र आहे. Mahalaxmi Strotam
७. योगजे योगसम्भूते
शब्दशः
योगजे — योगापासून उत्पन्न झालेली.
योगसम्भूते — योगाच्याच प्रायिक-संकल्पातून अवतरलेली.
भावार्थ
योग म्हणजे शरीर-मन-प्राण यांचे सुसंवादित संतुलन. त्या संतुलनातून निर्माण होणाऱ्या उर्जेला ‘महालक्ष्मी’ म्हणतात. जो योगाभ्यास करतो, त्याला ती अंतःकरणाशी अधिक निकट येऊन सिद्धीस नेते. Mahalaxmi Strotam
८. महालक्ष्मि-अष्टकं स्तोत्रं यः पठेत्‌ भक्तिमान् नरः…
शब्दशः
“जो कोणी या अष्टकाचे भक्तिभावाने पठण करील, त्याला सर्व सिद्धी प्राप्त होतील.”
भावार्थ
शेवटची चौपदी संपूर्ण स्तोत्राचा फलश्रुती-घोष आहे. नियमित श्रद्धापूर्वक पठण करणाऱ्या साधकास केवळ भौतिक समृद्धी नव्हे, तर अध्यात्मिक उंचीही प्राप्त होते. Mahalaxmi Strotam
सारांश
धन + धर्म: लक्ष्मी धन देते, पण आध्यात्मिक अनुशासनही मागते.
शक्ती + करुणा: ती दुष्टांवर कठोर, भक्तांवर अत्यंत करुणामय.
अद्वैत + व्यवहार: परब्रह्मस्वरूप असतानाही ती कुटुंब, समाज, कर्मक्षेत्र या व्यवहारिक गोष्टींमध्ये समृद्धी वहाते.
ही विस्तृत समज तुम्हाला जप-ध्यान केवळ “धनप्राप्ती उपाय”च्या पातळीवर न ठेवता, पूर्ण जीवनशैलीच्या परिमार्जनासाठी प्रेरित करेल—जेथून अंतर्बाह्य सौख्य मिळते.
“ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं महालक्ष्म्यै नमः।”
“हीच करुणामयी भावना आपण श्री हरि स्तोत्रात देखील पाहतो…”
shri mahalaxmi stotram | नियमित पठणाचे लाभ
लाभ | अनुभवायची शक्यता |
|---|---|
| आर्थिक स्थैर्य | उत्पन्नातील अनियमितता कमी होणे, नवीन संधी उदयास येणे |
| मानसिक शांती | तणाव-काळजी कमी होणे, आत्मविश्वास वाढणे |
| आध्यात्मिक वृद्धी | ध्यानात स्थैर्य, अंतर्मुखता, कृतज्ञता वाढणे |
| कौटुंबिक सौख्य | घरातील मतभेद कमी होणे, परस्पर सुसंवाद वाढणे |
mahalaxmi stotra in marathi | पठन-पद्धती व कालमर्यादा
- काल — प्रतिदिन सूर्योदयानंतर किंवा संध्याकाळी दीपप्रज्वलनानंतर ८ वेळा पठण सर्वोत्तम.
आसन — शांत, स्वच्छ जागेत पूर्वाभिमुख (किंवा उत्तराभिमुख) बसणे.
दीप व नैवेद्य — तिळाचं (किंवा गायीचं) तेल, लवंग-कापूर मिश्रित घृतदीप, व नैवेद्याला गूळ-पोहे साधक.
संकल्प — ‘मम सर्वदरिद्र्य-दुःखनिवृत्त्यर्थं महालक्ष्मीस्तवरचनाय सिद्धिं करवाणि’ असा मनो-संकल्प.
अवधान — उच्चार स्वच्छ, षडाक्षर ‘ॐ’चे लाघवी उच्चारण, ध्वनीत मंगलभाव.
Mahalaxmi Strotam | महालक्ष्मी स्तोत्राशी निगडित उत्सव
१. कोल्हापूर महालक्ष्मी यात्रा
कालावधी आणि परंपरा
मुख्य यात्रा दरवर्षी आषाढ महिन्यात (जुन–जुलै) सुरू होते; परंतु कोल्हापूरकर चैत्र-शुद्ध षष्ठी (साधारण मार्च-एप्रिल) लाही “छोटी यात्रा” भरवतात.
पुराणकथेनुसार याच दिवशी देवीने कोल्हासुराचा वध केला, म्हणून या यात्रेला “कोल्हासुर संहार यात्रा” असेही म्हणतात.
मुख्य Highlights
स्तोत्रसप्ताह: देवीसमोर सात दिवस अखंड महालक्ष्मी अष्टक, श्रीसूक्त, कनकलक्ष्मी स्तोत्र यांचे सामूहिक पठण.
कासव काठी सोहळा: चांदीच्या कासवावर (देवीचा वाहनरूप) रथयात्रा; लक्ष्मीचे श्रीचरण कासवावर विराजमान असल्यामुळे धनलाभाचा प्रतीकात्मक अर्थ.
अंबाबाई पालखी: शहरातून ५-७ कि.मी. लंबी मिरवणूक; ढोल-ताशा, हलगी, वाघ्या-मुरळी कलावंतांचा जल्लोष.
साडेमंगळवार ओटी: मंगळवारी लाखो महिला साड्या-फुले-हळद-कुंकू अर्पण करून देवीला “सौभाग्यालंकार” घालतात.
आर्थिक-सामाजिक महत्त्व
यात्रा काळात सुमारे १५–२० लाख भाविक येतात; हॉटेल, हस्तकला, रंकाळा सराफबाजारात मोठी उलाढाल होते.
स्थानिक विणकरांचे पैठणी व गरमागरम “मिसळ-भेळ” हे खाद्यशानदार मुख्य आकर्षण.
२. दीपावली व कोजागिरी पौर्णिमा
दीपावली (कार्तिक अमावस्या)
महालक्ष्मीपूजन दीपावलीच्या मुख्य अमावस्येच्या रात्री घराघरात होते.
कौटुंबिक विधी: स्वच्छ झाडू-झाकी करून रांगोळी, कमळ आकृती, हलदी-कुंकवाची ठिपकेदार “लक्ष्मी पाय” द्वारे देवीचे आगमन दाखवतात.
अष्टकपठण पद्धत: हातात कमळ, समई, नाणे ठेवून महालक्ष्मी अष्टक ८ वेळा; शेवटी लक्ष्मी आरती – “जय देवी जय देवी जय महालक्ष्मी देवि”.
व्यावसायिक पूजन: व्यापारी बुक-बंदी (खातावही) देवीसमोर ठेवून नवीन आर्थिक वर्षाची नोंद व श्रीयंत्र-पूजन करतात.
कोजागिरी पौर्णिमा (आश्विन शुक्ल १५)
लोककथेनुसार या रात्री देवी पृथ्वीवर फेरफटका मारून “को जागर्ति?” (कोण जागं आहे?) असे विचारते व जागेपणाला आशीर्वाद देते.
दूध-भात प्रसाद: चंद्रप्रकाशात मसाल्याचे साययुक्त दूध ठेवून, मग महालक्ष्मी स्तोत्र पठणानंतर कुटुंबासोबत सेवन केले जाते.
स्त्री-सौभाग्य विधी: नवविवाहित वयोवृद्धांसकट सर्व स्त्रिया “कुमकुम-अक्षता ओटी” देवाला वाहून मंगलसूचक गाणी गातात.
३. वरलक्ष्मी व्रत (श्रावणातील पहिला/दुसरा शुक्रवार)
मूळ दाक्षिणात्य व्रत, पण महाराष्ट्रातही लोकप्रिय
“वर” म्हणजे वरदान; या दिवशी देवीला उपवास-पूजन करून पार्वतीने विष्णुपत्नीकडून आयुष्य, धन, सौभाग्य यांचे वरदान घेतले, अशी कथा आहे.
विधीक्रम
कलश-स्थापना: चांदीच्या किंवा तांब्याच्या कलशावर सुपारी-कुमकुमाने श्रीफळ ठेवून तो महालक्ष्मी मूर्तीसारखा अलंकृत केला जातो.
श्रृंगार: साडी, फूलमाला, चुनरी, १६ श्रंगार; या दिवशी “सुवासिनी पूजन” म्हणून विवाहित स्त्रिया एकमेकींना हळदी-कुंकू लावतात.
अष्टलक्ष्मी आवाहन: धन, धैर्य, संतती, विजय, राजश्री, ज्ञाना, धान्य, वरील आठ लक्ष्मींचे स्मरण करीत अष्टक पठण.
उपवास समापन: सायंकाळी पंचपक्वान्न नैवेद्य; मुख्यत: पंचखाद्य, कडाकडीत पुरणपोळी, दूध-केसर-तूप यांचा समावेश.
उद्देश व लाभ
कुटुंबातील आरोग्य-समृद्धीसाठी; विशेषतः विवाहित स्त्रियांनी पती-संततीच्या कल्याणासाठी करायचा व्रत.
श्रद्धेनुसार वर्षभर आर्थिक स्थैर्य, सोनं-चांदी-धान्य वृद्धी, मानसिक समाधानाची अनुभूती मिळते.
महालक्ष्मी स्तोत्र हे केवळ शब्दांचे संच नाही; ते एक ऊर्जास्त्रोत आहे. श्रद्धा, शुद्ध उच्चार व नियमित साधना यांच्याद्वारे आपण धन-समृद्धीबरोबरच आंतरिक समाधान प्राप्त करू शकतो. आजपासून अवघ्या दहा मिनिटांची ही दिनचर्या स्वीकारा — आणि देवीच्या कृपेचा वर्षाव अनुभवा.
“ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं महालक्ष्म्यै नमः”
